Интервјуа

Не брину о светињама, а траже аутокефалност

Биљана Баковић

Недавно обзнањена прича о невештом преименовању српских светитеља из лозе Немањића на фрескама у Осоговском манастиру код Криве Паланке изненадила је и револтирала грађане Србије. Грађане Северне Македоније није баш толико – слично фалсификовање историје, али и друга непочинства према сакралним објектима из периода српске средњовековне државе и потоњим дешавају се деценијама, па и дуже. С тим што неки на то гледају као на неопростиво скрнављење православних светиња, други као на угрожавање и уништавање културно-историјске баштине, неки као на затирање трагова српског постојања на овим просторима, а неки, опет, као на (праведну) освету „окупаторима”.

Из које год визуре гледали, чињеница је да су неки храмови који су припадали Српској православној цркви тренутно у непримереном стању. Девастирани, запуштени, опустели или сасвим разрушени. Све манастире и цркве присвојила је непризната Македонска православна црква, која се од српске неканонски одвојила 1967, док канонска, аутономна Православна охридска архиепископија СПЦ, која је септембра 2018. обележила хиљаду година од оснивања, литургијску службу обавља у објектима попут станова, викендица, хала... На питање ко је одговоран за овакво стање неких од најзначајнијих средњовековних цркава и манастира на тлу Северне Македоније, његово блаженство архиепископ охридски и митрополит скопски г. Јован (Вранишковски) за „Политику” одговара: „Сматрам да неће изгледати претенциозно ако кажем да је та немарност последица стања раскола у којем се МПЦ налази већ деценијама. Када човек примети немарност коју показују, питаће се како они очекују да имају признату аутокефалију, а притом да нису одговорни чак и о најсветијим стварима.”

Како додаје, за катастрофално лоше стање средњовековних цркава и манастира у Северној Македонији, а чији ктитори су били српски владаоци средњег века, одговорна је највише МПЦ, јер јој је држава, која је управљала њима у периоду социјализма, предала у власништво све храмове и манастире још 1991. године. „Али када je већ држава увидела да је МПЦ неодговорна, кaо што и јесте, а она је неодговорна већ годинама, онда треба да нађе начин да се сама брине о њима, јер су они одавно проглашени споменицима културе. Нажалост, добија се утисак да и држави одговара да се нико о њима не брине и да они пропадају”, истиче поглавар Православне охридске архиепископије (ПОА).

Милош Стојковић из Српског културно-информативног центра „Спона” из Скопља, организације која је алармирала јавност у вези са Осоговским манастиром, пре месец дана за „Политику” је навео да при обнови манастира Лешак близу Тетова (главну цркву су минирали и готово целу уништили албански терористи из ОНА, августа 2001. године) није обновљено и двојно посвећење Светом Атанасију и Светом кнезу Лазару, већ су фреске и помињање кнеза Лазара једноставно избрисани. А таквих примера има још. Угрожена је, рецимо, и задужбина цара Душана и царице Јелене из 14. века – манастир Успења Богородице у селу Матејче, Скопска Црна Гора.

Можда би се нешто променило уколико македонска држава поступи по пресуди Европског суда за људска права и региструје ПОА (део цркве који се почетком овог века вратио у духовно јединство са СПЦ)? Шта би уопште та регистрација променила у функционисању ове архиепископије, да ли би утицала на повећање броја верника, монаштва и свештенства? „Регистрација у суштинском смислу нас неће направити већом црквом него што јесмо сада, нити може да увећа наш црквени углед који смо стекли страдањем. Ипак, то нам је потребно због правне комуникације у држави у којој се налазимо. Немајући правни статус, ми не можемо да поседујемо цркве, не можемо да градимо нове, не може нико да нам поклања имање, не можемо имати чак ни банкарски рачун. Та елементарна права не можемо поседовати уколико нисмо правни субјект. А тиме држава жели да нам отежа чак и елементарну егзистенцију кад јој већ није пошло за руком да нас потпуно уништи”, каже архиепископ Јован.

Сходно томе, не очекује ни да ће у догледно време имати могућности да служе у „класичном” храму у С. Македонији: „Док су на власти ови који могу свима и све да обећају, а ништа да не испуне, не можемо ништа очекивати.” На питање да ли врх СПЦ треба да се више меша у решавање проблема ПОА и да ли то можда треба да чини и држава Србија, архиепископ охридски Јован примећује да свака држава у свету и сваки појединац имају право да се мешају тамо где се не испуњавају основна и међународним конвенцијама загарантована људска права. Права о слободи вероисповести су управо међу таквим правима. „Но, проблем је што држава Северна Македонија разуме само језик санкција. Када сам први пут био у затвору 2005. године, потребно је било наметање санкција у авио-превозу да би ме ослободили из затвора. Изгледа да власти разумеју само тај језик”, истиче архиепископ охридски и митрополит скопски, који је, остајући веран духовном јединству православне цркве, неколико пута затваран, јер државни органи С. Македоније већ деценију и по налазе разлоге да га прогањају.

Политичка одлука да нас суд никада не региструје

Европски суд за људска права у Стразбуру у новембру 2017. године наложио је Скопљу да региструје ПОА као посебну верску заједницу. Пресуда је у марту следеће године постала правоснажна, а у јуну те 2018. поднет је захтев Основном суду у Скопљу да је испуни. „Тек пре три месеца, сасвим без икаквих правних образложења, наш захтев је одбијен”, каже архиепископ охридски и митрополит скопски г. Јован. ПОА се жалила Апелационом суду у Скопљу и чека одговор. „Али, како смо неформално сазнали, извршна власт је донела политичку одлуку да нас суд никада не региструје. Таква надређеност извршне власти над судском у Републици Северној Македонији је могућа, нажалост и нормална”, додаје он.

Нова монографија о Марковом манастиру после девет деценија

У сарадњи Балканолошког института САНУ и ПОА пре годину дана објављена је монографија ауторке Марке Томић Ђурић „Фреске Марковог манастира” код Скопља, задужбине краљева Вукашина и Марка Мрњавчевића из 14. века. „То је заиста велики подухват, али се на њега чекало деведесетак година, колико је прошло од последње објављене монографије о том манастиру. У сваком случају, ова монографија је капитално дело, а за таква капитална дела увек смо спремни да сарађујемо са посвећеним ауторима, посебно са институтима САНУ”, каже архиепископ охридски Јован.

1. Predsednik Severne Makedonije Stevo Pendarovski ponovo se obratio vaseljenskom patrijarhu Vartolomeju sa molbom da "iskoristi svoje apelaciono pravo" i omogući priznanje takozvane MPC. Kako vi komentarišete ovaj potez koji jasno ukazuje da se pokušava po modelu Ukrajine, odnosno prečicom i uz pomoć politike, doći do autokefalnosti takozvane MPC?

Требало је, најпре, председник да се информише шта то значи „апелационо право”, и, да ли Константинопољска Патријаршија има мериторно право, односно апелационо да решава питања унутар јурисдикција других аутокефалних Цркава. Овако изгледа врло неозбиљно за председника једне државе да тражи оно што адреса на коју се позива нема могућности да му то испоручи. Нажалост, са оваквим поступцима он се показује потпуно изгубљеним на позицији председника. Република Северна Македонија није теократска држава и председник нема ама баш никакво право да привилегује једну верску заједницу на рачун друге. Ово говорим будући да пресуда Европског суда за људска права да Православна Охридска Архиепископија треба да буде регистрована као верска заједница у РСМ, а која није испуњена од 2017. г., од када је донешена, а председник се ниједанпут за ове три године није заинтересовао докле се дошло са поступком испуњавања те пресуде. Најважније му је што ће следеће недеље ићи на сеоски вашар, у Бигорском манастиру Македонске Православне Цркве, како се нашироко најављује и то у времену када за све остале грађане важе прописи о прекиду масовних сакупљања због COVID-а. Ово наравно не говорим да бих деградирао председника, него да констатујем колико је он сам себе деградирао својим непримерним поступцима.

2. Da li državni vrh Severne Makedonije ovim potezom želi da iskoristi sukob Carigradske i Moskovske patrijaršije oko ukrajinskog crkvenog pitanja i da u atmosferi međupravoslavnih tenzija izdejstvuje crkvenu samostalnost?

Мислим да је по наговору једног Митрополита МПЦ, који је изузетно близак са премијером РСМ, државни врх стекао утисак да је погодно време да на исти начин по коме је један део Цркве у Украјини примио аутокефалију из константинопољког трона, може да се поступа и са МПЦ. Ако су мало трезвени како они из државног врха, тако и сами Епископи унутар МПЦ, сетили би се колико је непријатности за читаву Цркву донело једнострано признавање аутокефалије једном делу Цркве у Украјини од стране Константинопољске Патријаршије. Ту Цркву су признале још само две од тринаест других помесних Цркава, дакле, укупно три од четрнаест. Ако се примени исти неканонски начин признавања аутокефалије и према МПЦ, сигуран сам да ни толико Цркава неће то прихватити, јер се Еладска Црква која је признала аутокефалију једном делу Цркве у Украјини већ изјаснила да неће прихватити аутокефалију тзв. МПЦ. Време је да радимо на поправљању расклаћеног јединства међу православнима, до којег је дошло после признавања аутокефалије једном делу Цркве у Украјини, а од стране Константинопољске Патријаршије, а не отварати нове фронтове до којих би неминовно стигли уколико се опет неканонски и једнострано призна аутокефалија некој другој Цркви.

3 .Da li je ovaj potez nova provokacija za SPC?

Можда и није било замишљено да буде провокација колико се ради о неспретности и непознавању ствари, како смо већ поменули. Ако и јесте провокација, она је потпуно неозбиљна и сведочи о ниском, боље речено детињастом нивоу провокатора.

4. Zašto se umesto dijaloga sa SPC o statusu nepriznate MPC pregovara sa patrijarhom Vaseljenskim i ima li on apelaciono pravo da mimo matične crkve , odnosno SPC, donese odluku o autokefalnosti tzv MPC?

Ради појашњења прво да кажемо да нема никаквих преговора између Константинопољске Патријаршије и МПЦ. Постојали су покушаји како од стране непризнате МПЦ, тако и од стране државног врха у РСМ да се тражи да Васељенска Патријаршија мериторно решава по предмету по ком апелационо право им признаје само МПЦ, али не и друге православне Цркве. У горенаведеном покушао сам да објасним да је један од Митрополита непризнате МПЦ успео да обмани државни врх РСМ да они траже немогуће. Немогуће би било без последица по читавом православљу да се Патријаршија у Константинопољу одлучи да намеће некакво непостојеће право апелације за овакве предмете, а да то нема одјека у читавој Цркви. Јер, да ли ће се признати безусловно право апелације Константинопољском трону априори за све предмете у Цркви, или ће се то сагледавати историјски, канонски, а понајвише еклисиолошки није безначајно за јединство Православне Цркве.

5. Kakve bi posledice ovakva odluka imala po SPC, odnosno da li bi njeno donošenje moglo da znači i reviziju temeljnog akta o uspostavljanju kanonske nadležnosti Srpske patrijaršije iz 1922. godine i da li bi to dalo krila crkvenim secesionistima u svim bivšim jugoslovenskim republikama ?

Уколико буде призната аутокефалија тзв. МПЦ од стране Константинопољске Патријаршије то наравно не може бити без ревизије Томоса из 1922.г., али то је можда могло у једно друго време када је Константинопољска Патријаршија сама одлучивала не само о додели, већ и о одузимању аутокефалија појединим Црквама. У 18-том веку она је одузела аутокефални статус Пећкој Патријаршији, а годину дана касније и Охридској Архиепископији. Таква самовоља тада није могла да се ефектуира без подршке турске власти, али данас ништа слично не може да се учини, чак ни са подршком САД, а да то не проузрукује дубоке последице читавој Цркви. Из једне такве неканонске одлуке последице би биле на читавој Цркви, али понајвише на Константинопољској Патријаршији која још увек држи првотрони пиједестал.

6. Kako komentarišete predlog Vartolomeja da se pozovu delegacije Srpske patrijaršije i nepriznate crkve u Makedoniji na konsultacije radi postizanja zajedničkog dogovora i rešenja o budućem statusu pravoslavne crkve u Severnoj Makedonijia i da li treba da se prihvati?

Било је таквог предлога од стране Васељенског Патријарха још почетком ове године, али док траје пандемија COVID-а и ограничења путовања, тешко је да се очекује било какав сусрет. Ми никада нисмо били против разговора са непризнатом МПЦ и врло жалосно је што су они изгубили 18 година, а да немају никакав контакт са СПЦ, али нису се могли водити некакви озбиљни разговори када је МПЦ у симфонији управо са државном врхушком држала до недавно отворене неке судске спорове против мене само да би могли, уколико преговори не успеју, да ме поново ставе у затвор. Под таквим условима, наравно, не може се ни разговарати, а још мање преговарати.

7. Vi ste bili i hapšeni zbog navodnih grehova po makedonskim zakonima. Može li sve ovo vezano za crkvu da zaoštri i sukobe između vernika ali i sveštenstva dve strane?

Ми смо били први који смо још са нашом првом осуђујућом пресудом из 2003. г. писали Европској Унији и САД да је суд у тадашњој FYROM политички. На основу извештаја тих земаља где се писало да сам „затвореник савести” ја нисам био екстрадиран из Бугарске где сам био ухапшен 2009.г., по налогу интерпола Македоније. Данас више нема човека, ни у земљи, али ни у свету који не зна да су судови у РСМ под директним утицајем те државне врхушке коју смо поменули. Сам судија код које је предмет о испуњењу пресуде ЕСЉП о регистрацији ПОА, јасно је изјавила да неће испунити пресуду док за то не добије сагласност од премијера РСМ. Управо та правна несигурност која постоји у земљи рађа сукобе незадовољства, које нажалост поменута врхушка из позиције власти то не региструје или занемерује, али је верницима то довољан показатељ да таква власт није дата од Бога.

Без оваплоћења Сина Божјег човек остаје без правог смисла живота, сви његови циљеви и сав његов смисао завршава се у гробу!

Својим прослављењем Богомладенца Христа придружујемо се хоровима ангелâ, архангелâ и свих светих небеских сила које славе и величају Рођеног од Дјеве Богомладенца Христа, Који је Оваплоћена Љубав Божја, Љубав која се даје и саможртвује ради нас и нашега спасења. Да је рођење Оваплоћене Љубави Божје највећи и највеличанственији богочовечански догађај, о основама химнографије овог небоземног догађаја, као и о обичајима који су органски наставак богослужбеног величања и прославања Рождества Христовог, разговарамо са Његовим Блаженством Архиепископом охридским и Митрополитом скопским г. Јованом. 

Налазећи се у данима када са вером, надом и љубављу прослављамо Рождество Оваплоћеног Логоса Божјег Господа нашег Исуса Христа, замолио бих Вас да нам приближите небоземну тајну овог празника?

Врло је важно оно што сте  нагласили у самом питању, да  славимо оваплоћење Логоса Божијег. Он је постојао као Син Божији пре стварања света и пре грехопада, али када се „испунило време”, како се каже у Јеванђељу по Марку, овај Логос Божји, дакле Син Божји по природи, оваплотио се, добио је облик и тело човечје, остајући Бог по природи, постао је и човек по природи. Управо по томе је он једино ново под сунцем како каже Свети Јован Дамаскин, носилац двеју природа и Божје и човекове. Али једино са таквом богочовечанском природом, Он може да буде Спаситељ свега створеног, јер уколико спашава само као Бог, то би било некако надмено и на силу. Да спашава само као човек, не би било могуће, јер је сваки човек  смртан и не може сам себе да избави од смрти, а камоли да од смрти избави остале. Али као Богочовек већ може, зато што је као човек примио  на себе све створено и може да спаси све што је примио, а као Син Божји има пуну заједницу са Богом Оцем који Духом Светим има моћ да Његову људску природу подигне из мртвих.

Ту велику тајну славимо на празник Рождества Христовог. Славимо Христову вољу да испуни вољу Оца Његовог да се створена природа спаси од смрти и бесмисла. А то није могло без оваплоћења Његовог.

Следујући химнографским текстовима празника Рождества Христова, намеће нам се питање: Шта је смисао и циљ човека на земљи, шта је сврха његовог подвига, али и свих његових духовних и  животних напора?

Без оваплоћења Сина Божијег човек остаје без правог смисла живота, још прецизније речено, сви његови циљеви и сав његов смисао завршава се у гробу. Оваплоћењем Логоса, а поготово Његовим васкрсењем отворио се најважнији циљ и он се наметнуо као смисао изнад сваког смисла како је то нагласио Преподобни отац Јустин Ћелијски, а то је подражавање Његовог земног начина живота. Само то подражавање је циљ који води до највећег дара којег људски род, а и све створено може да прими од Дародавца Бога, а то је васкрсење и живот вечни. Да бисмо се удостојили тог великог дара, али и да бисмо могли несметано да га понесемо, потребан нам је подвиг. Наш подвиг и наше победе над животним искушењима не требају Богу, али Он не остаје равнодушан на те наше подвижничке успехе, јер нас ти успеси  оспособљавају да бисмо могли достојно носити тај велики дар којим нас Он дарује: живот вечни.

Ваше блаженство, на који начин савремени човек може да актуализује радост овог празника који нам дарује неисказана духовна и спасоносна блага?

Да искрено поверује у богочовечанско дело Логоса Божјег, да подражавање Његовог Јеванђеља постави као смисао и циљ сопственог живота, да сведочи Јеванђеље у породици, на радном месту, у Цркви, па и изван Цркве, ето то причињава већу радост од сваког облика радости повезаних са материјалним стварима.

Божић је празник коме се деца посебно радују. Каква Вас сећања вежу са прослављање Божића у данима када сте Ви били дете?

Први пут ћу о овоме тако јавно говорити. Не зато што то љубоморно чувам само за себе, већ зато што та дечија наивност коју сам имао може да буде погрешно схваћена. Ја потичем из породице Мијака, а то су људи, који и у најтежим атеистичким временима, под великим притисцима да се откажу од вере у Бога ради бољег статуса у друштву нису то чинили. Све ово говорим да бих стигао до мог деде, који нам је оставио једно предање, пуног  смисла и врло дубоко. Он је уобичајено сваки пут седео на челу стола за време обедовања, али на Бадње вече он је уступао челно место оваплоћеном Богу, а сам је седео са Његове десне стране. Постављали смо тањир и прибор за јело, чашу и од свих јела прво смо стављали у тањир где је седео Христос. После вечере, тај тањир и чашу остављали смо на столу, сто нисмо поспремали, а уз Божнићни ручак, деда нам је свима стављао у тањир од онога што је било у Христовом тањиру. Када сам ја једанпут као радознало дете питао зашто то ради, он ми је одговорио да на Бадњи дан и Божић сâм Бог обедује са нама и да Он заиста једе од онога што му поставимо. После Бадње вечере ја сам неприметно обележио чашу докле је вино које смо остављали Христу. Некако сам уредио, те ноћи да последњи легнем, али нисам ока склопио јер сам себи поставио други циљ. У току ноћи устао сам да се уверим дали је Христос јео и пио од онога што смо му оставили. Видео сам да је јело у тањиру било мало размешано, па нисам могао да утврдим дали се од њега јело, али од чаше са вином врло лако се могло уочити да је неко пио. Ја сам поверовао да је то сâм Христос пио. Тај догађај је усмерио моја схватања за живот. А имао сам не више од пет година. 

Сећам се када сам био у војсци, још у Социјалистичкој Југославији, а имао сам 18 година, мајор нас је питао ко верује у Бога? У читавом батаљону јавили смо се само двојица, па нас је после тога позвао да нас пита због чега само нас двојица у читавом батаљону верујемо у Бога. Ја сам му још наивније од петогодишњака испричао  ову причу. Кажем наивно, јер тада нисам имао искуство да знам да човек без духовних искустава не може да поверује у ову причу. Зато сам у почетку одговора на ово питање и вама рекао да се бојим да не будем погрешно схваћен, управо зато што ће овај интервју читати и људи  различитог нивоа духовног искуства. Али када ме већ питате како сам као дете доживљавао Божић, свакако да не бих могао ово да прескочим.

Торжественост божићних богослужења преноси се и на наше породице као домаће Цркве, те Божић бива препознат и као породични празник. Нажалост, живимо у времену када је породица суочена са великом кризом, са болном чињеницом да се све више црквених бракова разводи. Владико, замолио бих Вас да у духу божићне радости упутите поуку у погледу решења наведеног проблема?

Када би човек усагласио смисао свог живота са смислом живота који је откривен оваплоћењем Сина Божијег, сигурно је да не би било таквих катастрофалних криза у његовом животу. Саме кризе могу бити мотиви за стицање нових вредности, боље речено за превредновање старих и погрешних вредности. Сама криза не може да уништи однос и заједницу међу људима, али свакако да их може уништити упорно остајање на вредностима од пре кризе. Потпуно исто је и са браком, који је однос и заједница размене вредности. Али када те вредности код брачних другова буду исте, и то не вредности једног брачног друга који их намеће другом, већ да то буду вредности које је Христос открио дошавши међу људима, онда ће та брачна заједница остати до дана суда Христовог.

Лепа је прилика да са читаоцима „Православљаˮ поделите како се празник Рожедства Христовог прославља у повереној Вам Архиепископији охридској? 

У повереној нам Архиепископији охридској и Митрополији скопској, Божић се прославља литургијски. После свих гоњења која смо прошли, ми још нисмо у могућности, да прослављање проширимо и на неке друге нивое. Али свесни  тога да је литургијска прослава темељ  сваког другог прослављања, не бисмо могли бити незадовољни што сада бар тај основни вид прославе празника можемо несметано да вршимо.

Блажењејши Владико, можда ће ово питање бити у неком дисконтинуитету са претходним јер није везано са темом коју смо поставили, али са друге стране, то је изузетно савремено и важно за јединство читаве Цркве. Како Ви гледате на признање аутокефалије т.з. Украјинске Православне Цркве од стране три помесне православне Цркве?

Ја сам већ неколико пута јавно казао свој став о овом великом искушењу  које је пало на Православну Цркву у 21. веку. Наша Црква је била прва, још прошле године која се јасно и недвосмислено изјаснила да са расколницима у Украјини какви јесу припадници т.з. Украјинске Православне Цркве, не можемо да саслужујемо. Неки од њих нису само расколници, већ немају ни апостолско прејемство у њиховим рукоположењима. Такав став држи и већина од постојећих 14 аутокефалних Цркава. Ипак, три од тих 14 аутокефалних Цркава су већ прихватили саслуживање са онима који од осталих 11 Цркава су сматрани за схизматике. Е у томе настаје већ велики проблем, јер саслуживати са онима који саслужују са расколницима, исто је као и саслуживање са самим расколницима. Такво стање се некако по икономији толерише, али мислим да не би могло за дуго.

Највећи је проблем што први у Православној Цркви, чије првенство нико, бар јавно не доводи у питање, а то је Константинопољски Патријарх не сазива Сабор да би се то питање решило. На жалост он се оглушује на позиве скоро свих православних Цркава за сазивање Сабора, а међу првима је такав предлог дао наш Патријарх. Ако би неки други предстојатељ сазвао Сабор, неке Цркве сигурно на такав Сабор не би дошле, са образложењем да је привилегија првог да једино он сазива Саборе. Али ту привилегију не би требало први да злоупотребљава. На жалост, ми у Православној Цркви нисмо установили обавезу да је први међу равнима, по предлогу одређеног броја аутокефалних Цркава, дужан да сазове Сабор. Управо то, по мом скромном мишљењу требала би да буде једна од тачака која би се, поред т.з. аутокефалије једног дела Цркве у Украјини, решавала  на будућем Сабору. 

Пуно сам размишљао да ли ће се неко саблазнити  оваквим одговором, управо у интервјуу о торжественом празнику Рождества Христовог, јер горереченим ми признајемо да је Православна Црква  у великом проблему, али теши ме чињеница да свака саблазан постаје јача уколико остане у мраку незнања. Зато одговарајући на Ваше питање, желимо да упознамо Ваше читаоце, да се не саблажњавају у незнању, већ да знањем побеђују саблазни.

За крај, која би била Ваша божићна порука читаоцима „Православљаˮ?

Порука би била у контексту онога што смо већ рекли одговарајући на ваша питања: празник да буде повод да ново вино ставимо у нове мехове. Христос се роди!

Разговарао: 
Катихета Бранислав Илић

INTERVJU ARHIEPISKOP JOVAN OHRIDSKI

U SPC postoje različita mišljenja, ali ne i veliki sukobi

Svako vreme nameće i svoje probleme. Da li je lakše bilo u vremenu Patrijarha Arsenija III Černojevića, kada su pravoslavni odlazili sa Kosova i Metohije? Ipak, niko od episkopa SPC, a niko ni od episkopa drugih pravoslavnih Crkava koji su upoznati sa istorijom SPC ne smatra da Kosovo i Metohija nije srce SPC. I kao što čovek pazi na svoje srce, logično je da se pazi i na srce duhovnosti, a to za Srbe jeste Kosovo i Metohija, kaže za Nedeljnik arhiepiskop ohridski Jovan Vraniškovski

Piše: Veljko Miladinović

Dok su vlasti u Atini i Skoplju dogovarali novo ime Makedonije, arhiepiskop ohridski Jovan Vraniškovski i dalje je vodio svoju sada već višedecenijsku borbu protiv vetrenjača. Ohridska arhiepiskopija SPC još nije registrovana u Makedoniji u registar verskih zajednica. To i ne zvuči kao toliko veliki problem, ako se imaju u vidu godine koje je prethodno proveo u zatvoru. Tek, od donošenje Prespanskog sporazuma mnogo se glasova o "novom identitetu" čulo, osim od čoveka preko čijih leđa se prelama "crkveno pitanje" u Severnoj Makedoniji.

Arhiepiskop Jovan za Nedeljnik govori o rešenju za "makedonsko pitanje" kao i o svim ostalim teškim pitanjima koje opterećuju SPC u celini.

Retko ste se oglašavali u medijima u poslednje vreme, pogotovo posle Prespanskog sporazuma koji je promenio političku i društvenu klimu u vašem okruženju. Grčki sveštenici i episkopi uglavbnom ne priznaju dogovoreno ime Severna Makedonija, a kakav je vaš stav o rešenjima iz tog sporazuma, da li vi živite u Severnoj Makedoniji?

Nisam se oglašavao jer niko i nije tražio moje mišljenje. Da me je neko pitao prethodno, pre pomenutog rešenja, rekao bih mu, ono što i svedočim u životu, da polovična rešenja nisu nikakva rešenja. Neka neko rešenje bude bolno za nekoga, ali neka bude održivo, bar za jednu generaciju. Crkva ima istorijsko pamćenje i ako to nije prihvatljivo za Crkvu, sigurno da neće biti prihvatljivo na duži vremenski period. Kao što se pokazuje, pomenuto ime je prihvatljivo samo Ciprasu i Zajevu. U Grčkoj skoro i da se ne izgovara ime Republika Severna Makedonija, bar u crkvenim sredinama gde se ja i krećem, već je ostao naziv Skopja. Tako da od ovog rešenja ima korist samo NATO. Ja, naravno, živim na teritoriji koja se vekovima zvala Makedonija, sa ili bez nekih prideva, ali iz sadašnjeg imena se više ne može izvoditi ime nacije, što je i bilo problematičnije čak i od imena države.

A kako nova politička realnost u Makedoniji može da utiče na inače nimalo povoljan položaj Pravoslavne Ohridske Arhiepskopije?

Ovo pitanje shvatam da ste mi postavili zbog toga što još uvek nismo registrovani i pored presude Suda za ljudska prava u Strazburu, zbog što vlada u R. Severnoj Makedoniji kalkuliše u vezi sa početkom pregovora sa Evropskom Unijom. Dakle, oni žele da dobiju datum za početak pregovora, ali da ne promene ništa po pitanju vladanja prava. Jasno je kao dan da izvršna vlast ne želi da se ispuni presuda Suda za ljudska prava u Strazburu u vezi sa verskim zajednicama u R. Severnoj Makedoniji, i pored toga što oni u korespodenciji sa nama uvek pišu da je to u nadležnosti sudske vlasti. I vrapci na granama znaju da je čitava vlast u R. Severnoj Makedoniji u rukama izvršne vlasti, a sudska vlast je samo dekor u posedu izvršne vlasti, i čudi me to što izvršna vlast smatra da im neko veruje kako se oni ne mešaju u sudsku vlast.

Najgore je to što smatraju da im neko iz Evropske unije veruje da je sudska vlast u R. Severnoj Makedoniji samostalna i da donosi rešenja bez uticaja izvršne vlasti.

Otkada sam izašao iz zatvora 2015. godine, ne mogu da kažem da se nastavilo sa istim intenzitetom gonjenja Pravoslavne Ohridske Arhiepiskopije kao što je bilo od 2005. do 2014.

Ipak, time što nas ne registruje, vlast želi da ovo pitanje bude otvoreno kako bi mogla da se umeša kad joj padne na pamet, kao što je to radila pomenutih devet godina, izmišljajući krivična dela kao što samo vladine, bolje rečeno policijske službe mogu da rade.

Koliko stižete da se bavite pitanjima koje opterećuju SPC u celini? Nedavno je bio još jedan Sabor koji po pravilu biva turbulentan, kakvi su vaši utisci o proteklom Saboru?

Mi smo Episkopi Crkve Božije, to znači da nas treba zanimati sve što se događa u Crkvi bilo gde, a pogotovo u pomesnoj Crkvi kojoj pripadamo. Što se tiče Sabora, svi Sabori su turbulentni još od prvog Apostolskog Sabora opisanog u Novom Zavetu. Na njemu su učesnici, tj. apostoli, počeli vrlo glasno da govore različitim jezicima, a opet su se na kraju razumeli bez prevodioca, jer je Duh Sveti bio na njima i sa njima.

Po ugledu na taj Sabor bilo je mnogo drugih Sabora u Crkvi i svi su bili turbulentni, ali su saborske odluke bile uvek nadahnute Duhom Svetim. Tako i na našem Saboru, moglo je biti za vreme Sabora i različitih mišljenja i stavova, ali posle Sabora svako od Episkopa treba da se prikloni, od Duha Svetoga, nadahnutim rešenjima Sabora.

SPC je opterećena i jednim problemom koji je neizbezno problem čitavog pravoslavlja, kako vi gledate na aktuelni problem u vezi sa autekefalijom Ukrajinske pravoslavne crkve?

Ja sam i ranije, a ponoviću to i sada, izjavio da Vaseljenska Patrijaršija ne sme sama, bez saglasnosti ostalih pravoslavnih Crkava dodeljivati autokefalni status nekoj Crkvi. To što je bilo na neki način normalno za 19. i 20. vek, neprihvatljivo je u 21. veku. Vaseljenska Patrijaršija ponekad se pežorativno obraća ostalim Crkvama na evropskom kontinentu, da su one njene kćeri Crkve, a one su već odrasle i treba da ih naziva sestrama.

Srpska Crkva ove godine slavi 800 godina samostalnosti i ne može biti samo kćer Vaseljenskoj Patrijaršiji, već je ona njena sestra, ali ne samo ona već i sve druge autokefalne Crkve.

Još je više zbunjujuće to što je Vaseljenska Patrijaršija primila u opštenje raskolnike koji su ne samo raščinjeni, već i anatemisani od jedne pomesne Crkve, Ruske Pravoslavne Crkve, a ta raščinjenja i anatemisanja svojevremeno je primila, a to znači na njih se saglasila i Vaseljenska Patrijaršija.

A gore od toga je to što je Vaseljenska Patrijaršija primila u opštenje i samorukopoložene, koji su se dakle sami rukopolagali i nemaju apostlosko prejemstvo rukopoloženja, kako to kažemo u Crkvi, pa nemaju osnovni uslov da izvršavaju svete tajne u Crkvi. SPC je još u novembru prošle godine, kada još nije bio izdat tomos t.z. Ukrajinoj Pravoslavnoj Crkvi, donela saborsku odluku da se sa tim ljudima, da li su bili prethodno raščinjeni ili su bili samorukopoloženi, ne može sasluživati. I to je bilo sasvim ispravno.

A kako iz vaše perspektive gledate na probleme koje SPC ima na Kosovu ili u Crnoj Gori?

Svako vreme nameće i svoje probleme. Da li je lakše bilo u vremenu Patrijarha Arsenija III Černojevića, kada su pravoslavni odlazili sa Kosova i Metohije? Ipak, niko od episkopa SPC, a niko ni od episkopa drugih pravoslavnih Crkava koji su upoznati sa istorijom SPC ne smatra da Kosovo i Metohija nije srce SPC. I kao što čovek pazi na svoje srce, logično je da se pazi i na srce duhovnosti, a to za Srbe jeste Kosovo i Metohija.

Osim političkih problema koji opterećuju SPC, poput odnosa različitih vladika prema dolasku predsednika Srbije Vučića na Sabor ili različitih stavova prema "ukrajinskom pitanju", mogli su se prethodnih meseci čuti i razlike među vladikama u pogledu odnosa prema Darvinovoj teoriji, stavu Crkve (ili izostanku istog) prema pitanju obavezne vakcinacije... Kako vi vidite te razlike?

Po delovniku rada Sabora, Sabor može da pozove bilo koga koji je stručan za predmet o kome se raspravlja. A bar ja ne znam nekog ko je kompetentiji za političko pitanje Kosova i Metohije od predsednika Srbije. Predsednik Vučić je odgovorio na mnoge dileme koje su imali pojedini arhijereji koji su mnogo truda, pa i ugleda i dostojanstva uložili u Kosovo i Metohiju i za očuvanje tamošnjih svetinja.

Što se tiče teorije evolucije, kako je neki žele iz počasti prema Darvinu da je zovu Darvinova teorija, ja imam svoj stav. Evoluciju, a to znači promenu nečega tokom vremena, niko ne bi mogao da porekne. Čovek se menja, bolje rečeno, tokom vremena razvija, karakter se menja, prirodna okolina se menja, shvatanja se menjaju, dakle svi mi i okolina oko nas ima svoju evoluciju.

Pitanje je da li u šestodnevu stvaranja Božjeg ima evolucije i da li je čovek proizvod evolucije Darvinovog shvatanja? Čovek je zaista poslednji stvoren od svih tvorevina Božijih. Šta je Bog koristio pri njegovom stvaranju ostaje nam nepoznato, ali da je čovek nešto kvalitativno novo, a ne samo proizvod evolucije, svedoči nam biblijski šestodnev. Čovek je stvoren po ikoni, dakle po slici Božjoj koja jedina u ovom svetu evolucije ne evoluira, jer u Bogu nema promene. Neki to nazivaju ličnost i verovatno ne greše. Dakle, ličnost je pečat Božji u čoveku i ona je dar od Boga, ne proizvod evolucije.

A što se tiče obavezne vakcinacije, Sabor nije zauzeo stav o tome, a i ja lično nemam stav o tome, jer bi to trebalo da bude proizvod poznavanja te problematike, prednosti i nedostataka, a ja je ne poznajem dovoljno. Znam samo jedno, da jedno nevakcionisano dete pod uticajem njegovih roditelja ili po svom sopstvenom izboru, ako se inficira nekom bolešću protiv koje nije vakcionisano, tom bolešću može da zarazi i čitav razred, da ne kažem i čitavu školu, naravno one koje su nevakcinisani.

Da li se može govoriti o sukobima unutar SPC? Slučaj da je nakon poslednjeg Sabora episkop zapadnoamerički Maksim udaljen kao predavač sa Bogoslovskog fakulteta svakako daje argument da se odnosi unutar SPC tako nazovu?

Koliko je meni poznato, može se reći da postoje različita mišljenja, ali da ima velikih sukoba bar meni nije poznato. Episkop zapadnoamerički Maksim nije udaljen sa profesorske katedre na Bogoslovskom fakultetu na majskom Saboru Crkve. On je udaljen kasnije od Sinoda SPC, ali Sinod po statutu Bogoslovskog fakulteta ima pravo da interveniše po svom nahođenju svojim odlukama unutar Bogoslovskog fakulteta, bar tako su me informisali. Zašto je to Sinod uradio meni nije poznato, ali uskoro ćemo i to saznati.

Na kraju, kako vi vidite eventualno rešenje pitanja crkve u Severnoj Makedoniji?

Zaista smo pretrpeli dosta, ne samo mi, nego i čitava Crkva u R. Severnoj Makedoniji, ali zahvaljujući Bogu, nismo ostali na samo jednom rešenju za Crkvu u toj državi. Lepo bi bilo da arhijereji MPC koja je u raskolu shvate da je nepristojno da sede na dve stolice i da takvo sedenje niko ne poštuje. Poznato je kakva blamaža je usledila posle njihove sulude prozbe da ih usvoji Crkva u Bugarskoj i da im ona postane majka. Potpuno je isto, ako ne i gore, sa njihovom molbom, da im sada majka Crkva postane Konstantinopoljska Patrijaršija. Kao da se majka može kupiti. Posle sticanja autokefalije Crkve u Srbiji, pre 800 godina, neke eparhije su se odvojile upravo iz Ohridske Arhiepiskopije i priključile Crkvi u Srbiji, ali sada, počevši od 20. veka, istorija je promenila geopolitiku, pa je majka Pravoslavnoj ohridskoj arhiepiskopiji SPC. Dakle, ako se prihvati ta činjenica, pregovori o statusu MPC su mogući. Drugo rešenje bi bilo da se ispuni presuda Evropskog suda za ljudska prava o POA, a to je da se POA registruje i da postane legitimna pred državom.

ИНТЕРВЈУ: АРХИЕПИСКОП ОХРИДСКИ И МИТРОПОЛИТ СКОПСКИ ЈОВАН (ВРАНИШКОВСКИ)

Македонска црква не може да седи на две столице

Било је покушаја увлачења бугарске цркве у решавање статуса МПЦ, а што се тиче Цариграда, мислим да у овом случају неће поступити неканонски

Аутор: Јелена Чалија

Српска православна црква донела је врло принципијелну одлуку на последњем Светом архијерејском сабору да отпочне дијалог са Македонском православном црквом (МПЦ), који није био прекинут разлозима који су се јавили у српској цркви, већ због МПЦ, каже у разговору за „Политику” архиепископ охридски Јован (Вранишковски). Поглавар Православне охридске архиепископије са седиштем у Скопљу истиче и да нема директних контаката ни са једним чланом Синода МПЦ.

Преговори су били прекинути после неприхватања Нишког споразума од стране МПЦ. Тада је МПЦ предузимала све што је могла да би неутралисала постојање Православне охридске архиепископије, па је чак и прекинула сваку комуникацију са СПЦ. Затим се у све умешала држава, сада Северна Македонија, а држава је то радила врло неодмерено, рекли бисмо грубо, тако да је отежала, боље речено одужила, сваки вид комуникације са МПЦ. Као што је познато, ја сам неколико пута био затваран, а и после мог последњег ослобађања из затвора 2015. судски процеси су се наставили. То је био разлог зашто је дијалог био прекинут. И сада још траје један процес који је пред Врховним судом, а који је управо тај суд пре четири године вратио на поновно одлучивање првостепеном суду. Али ипак, и поред свих неиспуњених предуслова, односно да се уклони тај Дамоклов мач који нам прети уколико преговори не успеју, ми смо се сагласили да се преговори наставе како би се коначно решио статус МПЦ, која је већ много деценија у расколу – објашњава архиепископ охридски.

Да ли је дијалог СПЦ и МПЦ могућ у овом тренутку?

Осим претходно наведеног, сада постоји још једна препрека. Као што је већ познато, последњих година МПЦ је правила недостојне егзибиције. Прво је нудила Бугарској православној цркви да јој она буде мајка црква, као да се мајка може бирати, а затим је затражила од Константинопољске патријаршије да јој она буде апелациони судија, правним речником рекли бисмо од ненадлежног суда. Све ово, наравно, продужава време да би преговори започели, јер док се не добије јасан став о томе да архијереји МПЦ неће седети на две столице, почетак преговора је немогућ. Сам захтев о апелацији упућен Васељенској патријаршији о статусу МПЦ је бесмислен, јер чак и да се призна Васељенској патријаршији апелационо право у неким степенима, то би могло једино на индивидуалном нивоу, рецимо уколико нека личност, са црквеним чином или без њега, осећа да је обесправљена у помесној цркви у којој је суђена. Васељенска патријаршија није надлежна да решава међуцрквене спорове, за то је надлежан једино Велики црквени сабор. А не знам колико би МПЦ одговарало да њихово питање изађе на Велики црквени сабор, јер са претпоставком да се њихово питање на том сабору реши на начин неприхватљив за МПЦ, онда би они остали расколници још много деценија.

Да ли би у решавање питања канонског статуса МПЦ могла да се укључи и нека друга православна помесна црква? У својој недавној изјави премијер Зоран Заев је истакао добре односе МПЦ са бугарском црквом.

Црква је једна и поред тога што је административно подељена на 14 аутокефалних цркава. Тако је свакој помесној цркви чак и неопходно да се занима о стању цркве у читавој екумени. Ипак, неки административни процеси су у јурисдикцији једне од помесних цркава. Такво је и питање о црквеној аутономији неког дела који је под јурисдикцијом неке помесне цркве. Територија Северне Македоније је под јурисдикцијом СПЦ, и то је признато и од Васељенске патријаршије и од свих осталих аутокефалних цркава. Зато Бугарска православна црква није прихватила понуђено мајчинство. Дакле, није једнострано покушавала да се меша у решавање статуса МПЦ, него је било покушаја МПЦ да у то увуче бугарску цркву, а поготово је на томе инсистирала влада Северне Македоније под председништвом Заева. Господин Заев има можда добру вољу да решава и статус МПЦ. То је, на крају крајева, на дневном реду приоритета и Владе Северне Македоније јер, да не заборавимо, МПЦ је од почетка стварања 1958. под непосредним патронатом власти, будући да ју је власт створила. Сада кад су се побољшали државни односи са Бугарском, председник владе је сматрао да може да утиче на побољшање црквених односа. Али то се није остварило, јер су црквени односи независни од државних. Када ово схвате политичари у Северној Македонији и када оставе цркву да сама решава свој велики проблем који има са читавим православљем биће и решења, али све док они желе да имају патронат над МПЦ, до решења проблема МПЦ је немогуће доћи.

Митрополит црногорско-приморски Амфилохије, у интервјуу агенцији Тас, рекао је и да не сматра могућим да „украјински сценарио” буде примењен било где на Балкану, па ни у Македонији. Слично сте изјавили и ви, када сте пре неколико месеци говорили о томе у „Политици”. Да ли је ваш став и данас исти?

И ја сам истог мишљења да Васељенска патријаршија неће направити такав неканонски поступак. Она је та која је дала јурисдикцију СПЦ над територијама данашње Северне Македоније, а сада нема никаквог разлога да ту јурисдикцију доводи у питање. Али, као што је митрополит црногорско-приморски Амфилохије рекао у истом том интервјуу, после онога што се догодило у Украјини може се све очекивати. Ипак, то би било на највећу штету управо Васељенској патријаршији, чије првенство части данас нико не доводи у питање, али првенство власти је неприхватљиво у православној цркви. Неприхватљиво је да у 21. веку само једна црква, па нека је она и првотрона, сама одлучује о питањима која су у интересу и других православних цркава.

Младен Станчић, Скопље, 11. април 2019. Вечерње новости

Вечерње новости, питања Архиепископу охридском и Митрополиту скопском г.г. Јовану

1. Ваше Блаженство, у благданима највећег хришћанског празника Васкрса, у жижи не само свеукупне јавности Републике Северне Македоније, већ и знатно шире јесте предстојећа посета папе Франциска 7. маја Скопљу. Како Ви, са трона Православне Охридске архиепископије оцењујете позадину позива папи, и саму његову посету Скопљу, у наставку везаног претходног боравка у Бугарској“?

Још од 19. века у Републици Северној Македонији постоје унијати, или како се још и сами називају, католици источног обреда који су у јединству са Ватиканом. У времену постојања СФРЈ у данашњој Р. Севернoj Македонији, ради посла или брака и других родбинских веза населиси су се и по неки римокатолици, углавном из тадашње Хрватске. Са њима се нешто повећао њихов број римокатолика, који је већ у Вардарској бановини био мали. И првих, а поготово других у нашој савремености у Р. Севернoj Македонији сада има врло мало. Ипак, сасвим је природно да они желе да их посети њихов врховни поглавар. У томе не би требало да се види ништа екстремно. Поготово што је садашњи папа, прошле године подигао Апостолски егзархат римокатолика источног обреда у Р. Северној Македонији на степен Епархије. Дакле, ништа у вези са његовим доласком не би било спорно, да се није пре десетак година догодило то да, кад је Православна Охридска Ахиепископија затражила да их посети српски патријарх, то јој није било допуштено од стране тадашњх власти. Е то се зове дискриминација, и то по верској основи. Та дискриминација постоји и сада јер нас суд још није регистровао, и поред пресуде Европског суда за људска права.

Што се тиче питања позадине папске посете, бар ми је не можемо препознати, првенствено зато што се римокатоличка пропаганда на територији данашње Р. Северне Македоније већ одавно показала веома мало ефективном. Самим тим што ће папа бити само 10 сати на поменутој територији већ показује његов изузетно мали интерес да се римокатоличка пропаганда обнови.

2. У другом делу програма боравка у Скопљу, на крају најављеног папиног „29. апостолског путовања“, после разговора са шефом државе Ђорђем Ивановом, премијером Зораном Заевом, служења мисе, између осталог, предвиђени су „сусрети и са верским лидерима“. За сада, није познато којим?

Обично Његова Светост, папа, не иде у посету некој држави која је већински хришћанска ако нема двоструки позив, један од власти те земље, али други и од најбројније хришћанске заједнице. Новинари у Републици Северној Македонији су толико неупућени у црквена питања што нису до сада ни покушали да сазнају и објаве да папа долази и на позив МПЦ која је у расколу са свим православнима. Наравно, немамо намеру да спекулишемо из ког разлога су они тако поступили, али већ са сигурношћу знамо да ће се Његова Светост сурести са архиепископом МПЦ. Шта ће један другоме да кажу чини ми се, али са великом дозом сигурности да никад нећемо сазнати, управо због ниског нивоа интересовања новинара око верских питања.

3. После скоро три деценије спор између Скопља и Атине због службене употребеа имена ове државе, окончан је лањским политичким споразумом у Преспи, прихватањем, сада и уставно озваниченим компромисним називом - Република Северна Македонија. Да ли мислите да су реална очекивања по којима је сада, у условима „отворених врата“, затварањем тог политичког спора између Грчке и Северне Македоније, могуће и олакшано „заобилазно“ присаједињење неканонске МПЦ, православној Цркви?

Било је покушаја по питању тога. Поред писма МПЦ за признањем ње као аутокефалне, упућеног константинопопољском патријарху, писмо у вези са тим , на истој адреси упућено је и од стране председника владе Р. Северне Македоније. Али Сабор архијереја првотроне цркве константинопољске, или како га још називају Свети и Свештени Синод, који је заседавао од 29. августа до 02. септембра прошле године донео је недвосмишљену одлуку да је територија данашње Р. Северне Македоније под јурисдикцијом Српске Православне Цркве, загарантована томосом који је Васељенска Патријаршија издала СПЦ 1920. године. То је и сам Васељенски патријарх објавио у његовом интервју, датом у новинама ,,Политика” од 21. фебруара ове године. А што се тиче новог имена државе Р. Северне Македоније, то није прихваћено скоро ни од једног црквеног лица у Елади, а не само од Митрополитȃ елинске Македоније, који су сви чланови и јерарси константинопољске патријаршије.

4. У тој „новонасталој клими“, како коментаришете писмо МПЦ Васељенској Патријаршији с молбом за посредовање, а можда чак и додељивање Аутокефалије томосом из Цариграда без консултовања мајке Српске православне цркве?

Епископи у расколничкој МПЦ су потпуно неинформисани шта се дешава у православној Цркви. Није ни чудо зашто су толико неупућени и они самозвани аналитичари у Р. Северној Македонији, који пишу о црквеним темама, али никад нису нешто тачно и аналитички написали, већ само навијачки, показујући своје незнање. Прво је МПЦ погрешила и јако се обрукала каде је потражила од Бугарске Православне Цркве да јој ова буде мајка. Као да се мајка може мењати. Други пут је погрешила што је потражила од константинопољске патријаршије да јој призна аутокефалију, а констатинопољска патријаршија више не би могла сама да раздаје аутокефалије, без сагласности са другим аутокефалним црквама, а при томе да не изазове раскол у православној Цркви. На предсаборским и припремним саветовањима за Свети и Велики Сабор на Криту који се већ одржао 2016. године, константинопољска патријаршија се била сагласила да при додели аутокфалије некој Цркви, буду сагласне и све помесне аутокефалне Цркве. Зато ово признање расколничке Украинске Православне Цркве не може бити прихваћено, а при томе да не направи велики раскол у православној Цркви.

5. Претходна молба неканонске МПЦ Патријаршији у Софији за прихватање статуса „друге мајке цркве“, уместо Српске православне цркве, упркос почетке благонаклоности БПЦ, „на чекању“ је у Софији. Да ли је то, „тактичко одлагање“, у ишчекивању званичног става Васељенске патријаршије из Цариграда?

По нашим информацијама, већ је одговорено и од стране БПЦ, и од стране константинопољске патријаршије, да им неће признати аутокефалију, али расколници то крију од јавности да не би била то највећа брука коју су доживели задњих седамнаест година.

6. Правоснажном пресудом Европског суда за људска права у Стразбуру из априла лане, због кршења 11. и 9. члана Међународне Конвенције о људским правима, чији потписник је и ова држава, (кршење права слободе удруживања и слободе мисли, савести и религије), Влади у Скопљу је наложена обавеза регистрације Православне охридске архиепископије, која је у канонском и литургијском јединству са СПЦ, као формалне црквене заједнице. Када очекујете званично административно спровођење тог налога Стразбура?

Ми смо последњи пут, пре месец дана били у контакту са судом Скопље 2 у Скопљу, који је сада надлежан за регистрацију цркавȃ и верских заједница. Одговорили смо учтиво на изразе добре воље судије, којој је распоређен предмет, да нас региструје, али притом, да променимо име - Охридска Архиепископија. Ми смо се,наравно, захвали на њеној доброј вољи, али смо одговорили да нас то толико не занима, колико њенo поступање по законима. У једном претходном допису је тражила исто, а ми смо тада, такође, учтиво одговорили због чега не можемо прихватити промену имена које садржи име Охридска Архиепископија. Ми смо већ променили име 2007. године при другом покушају на нас региструју у тадашњој Р. Македонији. Али под овим новим именом које наравно садржи и име Охридска Архиепископија, добили смо случај пред ЕСЉП у Стразбуру и под тим именом желимо да будемо регистровани. Мислим да нема никаквих разлога да одбију регистрацију, али хајде да сачекамо, свакако не остајући без примедбе да се за месец дана навршава тачно година дана од када смо поднели захтев да се испуни пресуда ЕСЉП у Стразбуру.

Църковните разделения в Македония и Украйна се коренят в етнофилетизма и политиката

Интервю на Двери с Охридския архиепископ Йован Вранишковски (Православна Охридска архиепископия, автономна църква към Сръбската патриаршия)

Три съседни Православни църкви решиха да отбележат отделно 1000-годишнината от основаването на Охридската архиепископия, претендирайки за институционална връзка с църковната структура, основана от император Василий II Българоубиец. Според Вас, симптом на какво са тези поредни чествания в Охрид, София и Битоля? Боледува ли Православието на Балканите?

Това, което споменавате, е може би най-малкият проблем в Православието. Да се празнува църковен юбилей на повече места не е болест, а полза. Това показва, че Църквата е едно тяло и че юбилеите са общи. Това, което не е добре, е друго - ако това, което споменахте, е мотивирано от етнофилетизма, или по-лошо - ако то има политически причини. От всички поместни Православни църкви в Скопие беше поканена единствено Българската православна църква, но тя не отиде. В София не беше поканена нито една православна Църква, а в Битоля заедно с другите православни църкви беше поканена и Българската църква, но тя не изпрати своя делегация. Сега вие, като журналисти, проучете защо е станало така, но дори и да е някаква болест, тя е много по-незначителна от това, което ни се случва като проблем въобще в Православието.

За добро или лошо решаването на македонския църковен въпрос се обвърза с украинския църковен проблем. Има ли основания за такъв паралел и обвързване?

Донякъде има основание да се правят паралели. Двата въпроса са дълбоко повлияни от етнофилетизма и политическите мотиви. Каква еклисиологическа разлика съществува между автономията и автокефалията? Смятаме, че няма такава. Но исканията за автокефалия имат една нецърковна цел, а това е чрез Църквата да се потвърди националната идентичност. Онези, които правят такова обвързване, забравят, че живеем в 21 век, в ера, когато информацията за по-малко от една секунда обикаля целия свят. Ако това не е достатъчно ясно, ще поясня. Точно върху тази бърза информация се основава съвременният глобализъм, който не само по името, а и по основните си характеристики е много сходен на глобализма от времето, когато проповядваха апостолите. Тогава е прието онова, за което говори св. апостол Павел: че няма нито евреин, нито елин. Това не е било прието в 19 в, дори в 20 век - не съвсем. Но то е повече от прието в 21 век, когато дори и онези, които не са в Църквата, търсят осъществяването на личността, която винаги е съборна и единствено в личностния живот, който е различен от живота като индивид, няма значение дали си евреин или елин.

Онова което, все пак, е много сходно, да не кажа еднакво между Украйна и Македония, е, че двете схизматични организации искат да получат автокефалия, а и двете са в схизма. Трябва първо да влязат в Църквата със статут, който Църквата ще им даде, а не със статут, при който те ще поставят условия на Църквата, пък когато узрее времето, със сигурност ще може да им се даде и статут на автокефалия, който много малко (дори никак) не различава от статута на автономия.

Започнал ли е преговорният процес между Константинопол и другите поместни църкви по въпрос с автокефалията на Македонската църква?

Ние все още не сме получили никаква официална информация от Константинополската патриаршия, че тя има някакво намерение да направи нещо по искането, изпратено от председателя на правителството на Р. Македония до Константинополския патриарх. За писмото от председателя на правителството на Р. Македония ние разбрахме от медиите и получихме косвена информация, че Македонската православна църква е подготвена да се откаже от името македонска, с цел да получи автокефален статут. Православната Охридска архиепископия направи това още през 2002 година, но конкретно за това изтърпях пет години и половина затвор, а срещу другите епископи, свещенослужители, монаси и монахини се водиха съдебни процеси. Въпреки това, драго ни е, че бяхме квас за ситуацията да узрее, и след толкова години да се разбере, че трябва да се откажат от името, което грабливо са присвоили.

Конкретно ще отговоря на вашия въпрос: Църквата майка има право, пък дори и задължение, да се грижи за единството на Църквата и решаването на разколите, но няма никакво право да действа еднолично и едностранно. Процесът за получаване на автономия е приет на Светия и Велик Събор, проведен в Крит през 2016 година, и дори и Църквата майка няма право да действа в противоречие с тези решения.

Според вас какви условия ще постави Сръбската православна църква за признаването на Македонската църква?

Сръбската православна църква не поставя други допълнителни условия от онези, които са приети на Светия и Велик Събор на Крит през 2016 година. Даването на автономен статут е вече установено и това е същият начин, по който е дадена автономия на Православната Охридска архиепископия през 2005 година. Както вече казах, безсмислено би било да се говори за автокефален статут на някаква организация, която е все още извън Църквата, без значение дали е тя в Украйна или в Р. Македония.

Обсъжда ли се промяна в името на Македонската църква като условие за даване на автокефалия? Какво е вашето мнение по този въпрос?

Аз вече отчасти отговорих на това и в предишния въпрос. Мисля че като Македонска църква не би могла да бъде призната. Църквата не е политическа организация и не би трябвало да се държи като такава. Ако политиката успее да завладее Църквата, тя ще престане да бъде сол. Църквата прави вечността да присъства във времето и всяко временно решение ще наруши репутацията на цялата Църква. Затова всяко решение, което не би било дългосрочно, повече ще навреди на Църквата, отколкото ще допринесе за единството. Дори името на Кока Кола не може да се използва от други, защото фирмата го е патентовала преди десетилетия, още по-малко може да се присвоява онова, което произлиза от съществителното Македония, защото то отдавна е защитено от елинската цивилизация.

Неотдавна публично достояние стана едно писмо на Сръбския патриарх Ириней до Константинополския патриарх Вартоломей (тук), в което той го призовава да не дава автокефалия на Украинската църква. Там обаче той споделя и свои мисли за църковната криза в Македония, а някои негови думи се сториха скандални на медиите в Македония. Какъв е езикът, на който днес трябва да се говори за проблемите в Православието, така че разделенията да се лекуват, а не да се задълбочават?

Езикът на всички архиереи, но особено на патриарсите, трябва да е език на истината, но едновременно и език на любовта. Ако е само език на истината, в повечето ситуации може да звучи грубо и да бъде меч с две остриета, но той все пак е истинен. Ако е само на любовта, той задоволява само сантименталните нужди на хората. Но, ако в някоя ситуация не може едновременно да бъде и език на истината, и език на любовта, тогава по-добре е в този век да се съобщава истината, защото любовта и любезното общение, ще останат за вечността, както казва апостол Павел, обаче тогава всички ще знаем истината и тя ще бъде основен код за съжителство в Царството Божие.

Оптимист ли сте за бъдещето на Православната църква?

Понякога мисля за бъдещето на Православието и се питам: дали и как ще издържи при разрешаването на големите предизвикателства, които носи съвременността. Но единственият отговор, който ми е известен, е че Църквата е Божия, а това означава че Православието е от Бога и то ще има бъдеще докато Бог има воля за това. Не искам обаче да кажа, че ние, хората, не трябва да имаме грижата за това и да оставим всичко на Бога. Господ чрез нас хората осъществява Своята воля, ако разбира се, сме съгласни с това. Но, докато има хора, които са съгласни да се осъществи волята Божия, Православието ще има бъдеще.

Не пуштају ме да изађем из земље

Пасош који му је македонска полиција одузела почетком јула још није враћен челнику Охридске архиепископије, а није му дозвољено да пређе границу ни са српском путном исправом

Аутор: Јелена Чалија

У години када обележава мали јубилеј, 20 година од рукоположења у епископски чин, архиепископ охридски Јован (Вранишковски) вероватно је један од ретких православних великодостојника којем је онемогућена слобода кретања. Првом човеку Охридске архиепископије Српске православне цркве македонски државни органи одузели су пасош почетком јула на граничном прелазу Меџитлија и тај документ, како је архиепископ Јован потврдио за „Политику”, још му није враћен. У разговору за наш лист, охридски архиепископ каже да је одмах по добијању решења о одузимању пасоша написао представку председнику суда у Скопљу јер се у решењу Министарства унутрашњих послова позивају на пресуду овог суда која је постала правоснажна 3. јула ове године.

– Том пресудом осуђен сам на једну годину и један месец затвора. Али очигледно да онај ко је припремао решење о одузимању путне исправе није отворио и другу страницу, где јасно пише да се у рок казне урачунава време које сам провео у притвору 2012. и 2013. године, а које је за неколико дана дуже од једне године и једног месеца. Тако да је та казна већ издржана и зато суд није издао решење о одузимању путне исправе...

Али на моје питање зашто онда то ради полиција, добио сам одговор да је то „наређење одозго”. Ко је дао то наређење још нисам открио, али „заклела се земља рају да се сваке тајне знају”. Писао сам о овоме начелнику полиције у Битољу и нисам добио одговор. Пре неки дан сам писао и министру унутрашњих послова Републике Македоније, али још нисам добио одговор. Најчудније је, заправо, то што ме не пуштају да изађем из земље ни са српским пасошем који поседујем. Да бих изашао са тим пасошем треба да одјавим своје боравиште у Републици Македонији. Можда им је то и циљ, али не верујем да ће успети. У сваком случају, држава се брука по ко зна који пут тиме што дискриминише оне који не припадају расколничкој МПЦ – каже архиепископ охридски Јован.

Македонски државни органи, и поред пресуде Европског суда за људска права, још нису регистровали Православну охридску архиепископију као верску заједницу, а пресудом је одређено и да треба да исплате 9.500 евра одштете. Да ли државни органи поступају по пресуди?

Да је до саме власти, она сигурно још дуго не би регистровала Православну охридску архиепископију. Но, на велику срећу, по правоснажности поменуте пресуде све мање је до њих, и о испуњењу пресуда Европског суда за људска права рачуна води комисија Европског савета. Зато је биро при македонској влади журио да нам исплати одштету и није се сагласио да она буде исплаћена тек кад се региструјемо и добијемо право да имамо сопствени жиро-рачун. У јуну смо поднели захтев Основном суду Скопље 2, који је надлежан за регистрацију верских заједница, да испуни пресуду суда у Стразбуру. Не тражимо дакле нову регистрацију, него само да испуне пресуду коју су обавезни да испуне. Прошло је два месеца, немамо одговора, али после ових летњих одмора ваљда ће морати некако да одлуче. Што се тиче власти у Републици Македонији, научили смо да према њима будемо доста неповерљиви.

Као нерегистрована верска заједница, где тренутно обављате богослужења?

Што се тога тиче, наша архиепископија је у врло тешким условима. У 21. веку, у земљи где се хришћанство појавило у првим вековима после Христа, данас, у канонској цркви служи се у приватним становима, подрумима и пословним халама, што звучи заиста несхватљиво. А још је несхватљивије како политичари не схватају колико је то понижавајуће за саму државу. Наше је скромно мишљење да је та држава дошла у тако незавидан међународни положај управо зато што је деградирала себе кад је о верским слободама реч. Не може, па чак и не сме да има поштовање нека држава на међународном плану, а да притом не поштује верску слободу сваког човека. А Република Македонија осуђена је од Европског суда за људска права управо због тога што не поштује верске слободе.

О потреби да буде решен статус непризнате македонске православне цркве говорио је патријарх Вартоломеј, који је позвао сестринске цркве да приме МПЦ у канонско јединство. Раније је и Бугарска православна црква била „увучена” у решавање питања канонског статуса МПЦ. Како ви гледате на то?

Не могу да се сетим да је васељенски патријарх Вартоломеј икад позвао сестринске цркве да приме МПЦ у канонско јединство. Његовој свесветости добро је познато да је томосом из 1920. године, који је Српској православној цркви издала управо Васељенска патријаршија, престала њена јурисдикција на територији данашње Македоније. СПЦ је 2005. године издала томос да се Црква на просторима данашње Македоније, а то је Православна охридска архиепископија, управља аутономно у границама јурисдикције СПЦ. Уколико неко наруши тај, бар сто година успостављени канонски поредак, па нека је то и Његова свесветост ког ми, бар из СПЦ, много поштујемо и ценимо, неће остати само са минорним последицама по поредак читаве Православне цркве. Не мислим да ће ико више насести на политичке притиске као што је насела и Бугарска православна црква, а да при томе није свестан да ће то имати последице управо на све цркве, али свакако и на њу.

Православна охридска архиепископија у септембру ће обележити 1.000 година од оснивања. Како се припремате за ту свечаност?

Свети архијерејски синод Православне охридске архиепископије прогласио је ову годину за јубиларну, а наш предлог био је усвојен и од Светог архијерејског сабора Српске православне цркве. На ову велику свечаност позван је да председава Његова светост патријарх српски Иринеј. Позвани су многи архијереји СПЦ, не сви, јер је познато да ми немамо услова за то, али позвани су и представници других православних патријаршија и аутокефалних цркава. Надамо се да ће се већина позваних одазвати и својим присуством увеличати прославу.

Ниту БПЦ може да посвојува ќерки, ниту МПЦ-ОА да менува мајки

Мартин Богатиноски

Единствено Српската православна црква (СПЦ) може да се нарече мајка-црква на Македонската православна црква (МПЦ-ОА) и на Православната охридска архиепископија (ПОА), тврди архиепископот охридски и митрополит скопски г.г. Јован. Барањето на МПЦ-ОА од Бугарската православна црква (БПЦ) да ѝ признае автокефалност, а таа за возврат да ѝ биде ќерка-црква, тој го оценува како крајно несериозно и вели дека таквите преговори наликуваат на пазарска тезга на која двете соседни цркви си разменуваат ветер и магла. Архиепископот предупредува дека долгогодишниот црковен проблем многу лошо влијае врз православните верници од Македонија, а како што тврди, најголема причина за декаденцијата што настанала на верски план кај верниците е расколот во кој сè уште пребива МПЦ-ОА, а кој е поддржан од властите. Тој посочува дека на ПОА, која е канонски призната црква и која е дел од единството православни цркви, насилно ѝ се одземени сите можности за мисија, избркана е од сите постоечки храмови, а како што вели, и покрај тоа што Судот за човекови права во Стразбур од неодамна пресудил во нејзина корист, сепак државата сè уште не планира да ја регистрира за да може да стекнува имот, туку напротив, поднела жалба за пресудата. Архиепископот Јован ја искористи можноста за да ги искоментира и актуелните политички случувања на релација Македонија-Грција околу решавање на долгогодишниот спор за името, па како што истакна, за постигнување одржливо и трајно решение потребно е да помине подолго време.

Многубројни прашања се појавија во јавноста откако МПЦ-ОА упати писмо до БПЦ и побара од бугарскиот патријарх признавање на автокефалноста и добивање статус мајка-црква. Како го оценувате овој потег и колку е можно БПЦ еднострано да ја признае автокефалноста на МПЦ-ОА?

Мајка-црква на сите цркви по деветтиот век е Константинополската Патријаршија, зашто сите цркви што добиле автокефалност по деветтиот век претходно биле под јурисдикција на Константинополската Патријаршија, дури и една голема црква каква што денес е Московската Патријаршија. Меѓутоа, Охридската Архиепископија, заедно со Синајската Архиепископија биле единствени две цркви кои немале мајка-црква. Првата е востановена од царот Јустинијан, кој патем речено ја востановил и Прва Јустинијана на која брзо ѝ престанала административната самостојност, а втора е Охридската Архиепископија која е востановена од Василиј Втори Бугароубиецот што го поразил царот Самуил. Историски гледано, тие немаат мајка-црква, но како што е познато, древната Охридска Архиепископија била укината во 1767 година. Канонски, па дури и еклисиолошки, невозможен е континуитет на таа древна Охридска Архиепископија со денешнава МПЦ-ОА која постои од 1958 година, а ниту со ПОА која доби томос за автономија во 2005 година. Дисконтинуитетот е преголем за било која од двете цркви да се нарече наследничка на Охридската Архиепископија, пред сѐ затоа што епархиите од Охридската Архиепископија повеќе од 200 години биле под јурисдикција на други помесни цркви. Сите епархии што денес се во состав на ПОА, а во состав се и на МПЦ-ОА која е во раскол, од 1920 па сѐ до 1958 биле под јурисдикција на СПЦ. Тоа значи дека последната јурисдикција на споменатите епархии била на СПЦ. Затоа само таа и единствено таа сега може да се нарече мајка-црква како на МПЦ-ОА, така и на ПОА. Но, интересно е тоа што МПЦ-ОА бара од БПЦ да ѝ признае автокефалност, а МПЦ-ОА за возврат треба да признае дека БПЦ ѝ е мајка-црква. Таквата размена би била како да си разменуваат ветер и магла. Ниту БПЦ има овластување да признава автокефалија, ниту МПЦ-ОА има право да си ја менува мајката. Со ова архиереите на МПЦ-ОА пред цело православие ја покажаа и докажаа својата незрелост, но длабоко сум убеден дека и покрај огромниот притисок што архиереите на БПЦ го имаат од властите во Бугарија нема да одлучат и самите заедно со МПЦ-ОА да паднат во уште еден раскол.

Постои ли решение за црковниот проблем во догледно време?

Решението се наоѓа повеќе во самата МПЦ-ОА отколку во другите помесни цркви. Автокефалноста нема да биде спорна доколку се следи канонскиот пат, кој е многу едноставен и доследен. Никогаш не можеш сам да си го доделиш она што претходно си го немал. МПЦ-ОА пучистички ја узурпирала автокефалијата и затоа таа не ѝ е призната. Неопходно е прво да го прифати статусот на автономија, каков што статус сега има ПОА, па потоа заедно, секако без меѓусебни спорови, да бараат автокефалност на црквата на овие простори.

Во јавноста постои голема дилема дали воопшто МПЦ-ОА треба да бара признавање од некоја друга црква. Кој доделува автономија, а кој автокефалија?

Ако некоја црква која претендира да се нарече православна не е во единство со другите цркви, тогаш нема кој да потврди дека таа црква има православна вера и православно исповедање на верата. Најчесто, во историјата расколите завршувале во ерес токму заради таа самодоволност во која пребивале. Доколку МПЦ-ОА сака да биде црква, тогаш неопходно е да не престанува да бара признавање од сеправославната полнота. Што се однесува до тоа кој доделува автономија, а кој автокефалија, според документот за автономија на црквата донесен на Светиот и Велик Собор на Крит во 2016 година, автономија на некоја црква доделува мајката-црква, а во случајот за МПЦ-ОА, тоа е СПЦ. Предсоборската комисија составена од претставници на сите православни цркви усвои документ во кој се вели дека автокефалија се доделува на предлог од мајката-црква во согласност со сите православни цркви. Овој документ, во кој има согласност и од членовите на Комисијата на БПЦ која учествуваше на таа предсоборска комисија, не беше ставен на дневен ред на Светиот и Велик Собор во 2016 година, но не заради тоа што не беше постигната согласност по однос на самиот текст, туку затоа што не беше постигната согласност каде ќе стојат потписите на претстоителите на помесните цркви. Можеби изгледа банално, но за жал реалноста е таква. Сепак, мислам дека ниту една црква, иако документот не е официјален, не смее да го прекрши тој консензус, а притоа и самата да не сноси огромни последици. Оттаму, најважен фактор за автономијата на МПЦ-ОА е СПЦ, а за евентуалната автокефалија е согласноста на сите помесни цркви, не само на Константинополската Патријаршија како што тоа беше до пред дваесетина години.

Колкави се шансите МПЦ-ОА повторно да побара преговори со СПЦ по „екскурзијата“ што ја направи со писмото до БПЦ?

СПЦ и ПОА уште пред две години одредија комисии за преговори со МПЦ-ОА, но до преговори никогаш не дојде зашто никогаш не прекина прогонот врз ПОА од страна на властите во нашата татковина. За жал, во целиот тој прогон активно учествуваше и сѐ уште учествува самата МПЦ-ОА. Вашите читатели сами нека проценат дали е возможно да се водат преговори под закана дека доколку преговорите не успеат, тогаш повторно може да нѐ стават в затвор. Ние лично сме во постојан судски прогон од 2002 година, а од 2012 година под судски прогон се уште два епископа на ПОА, неколку монаси, неколку монахињи и осум лаици. Последниов процес што сѐ уште не е завршен се води полни шест години без волја од страна на властите истиот да заврши. Во такви услови, прашувам уште еднаш, дали е можно да се водат преговори?

Долго време сте живееле во Грција, докториравте на Аристотеловиот универзитет во Солун, а минатата година добивте почесен докторат од Каподистријскиот универзитет во Атина. Многумина во Македонија ве сметаат за гркофил.

Мојот идентитет многу одамна е одреден како црковен идентитет, а сум го прифатил уште од младоста зашто единствено тој идентитет може да ми обезбеди вечност. Секој друг идентитет, идентитетот произведен од полот и родот, од семејството и нацијата, од општествениот статус, кариерата или професијата, или сѐ друго што му се нуди на човекот како идентитет, претставува идентитет од времен карактер и не може да ја обезбеди вечноста. Знам дека за многумина првоначален идентитет е националниот и нив ги разбирам, затоа што некогаш и во мојот идентитет доминирала нацијата која би требало на човека да му обезбеди една заштита во ветрометината на животните проблеми. Но, кога сум ја открил вредноста на црковниот идентитет, сум продал сѐ, како што вели една евангелска парабола, за да го купам тој идентитет. Многумина не можат во мене да го препознаат тој црковен идентитет, па токму затоа ме препознаваат како предавник. А за тоа дека сум гркофил воопшто не кријам, ниту пак мислам дека тоа е декадентно. Убаво е да бидеш филос или пријател на било кој народ зашто секој човек е творба Божја. Мене најмногу ме привлекла елинската цивилизација не само заради нејзината древност со нејзината пишана заоставштина од Хомер па наваму, туку пред сѐ и затоа што таа цивилизација ја граделе отците на црквата кои се мои свети патокази за иднината. Веројатно и затоа не можам, а да не бидам гркофил иако за жал свесен сум колкава спротивставеност има кај овој народ кон сѐ што е грчко, па дури и кон гркофилите.

Што мислите, ќе се најде ли наскоро решение со Грција за името на нашата држава?

Не сакам со мојата проценка да го намалам постоечкиот оптимизам, но ако веќе настојувате да одговорам, сметам дека за одржливо и трајно решение потребно е да помине подолго време, не во незаинтересираност за проблемот како што поминаа последниве 25 години, туку во подготовка, за истиот да може да се решава по две, три или повеќе години. Во нашава татковина, барем јас не можам да препознаам сериозна анализа која е утврдена на факти од светски признатата постара и понова историја на која многу се држи не само од грчка страна, туку од цела Европа, па и од Америка. Добрите познавачи на таа историја се согласни дека во темелите не само на европската цивилизација, туку и во цивилизацијата на САД, е токму грчката цивилизација со одамна промовираната демократија. Нашиот премиер скоро рече дека ние се стремиме кон вредностите на ЕУ, а базични вредности на ЕУ се тие што на човештвото му ги подарила токму елинската цивилизација. Така, силата на Грција не е во нејзината територијална големина, ниту во нејзината геостратешка положба, не е во бројноста на нејзините жители, ниту во нејзиното оружје кое и не е така безначајно, силата не е ниту во нејзиното „вето” кое патем речено никогаш не го употребила против нашата татковина. Нејзината сила е токму во вредностите што му ги предала на светот, а на кои денес почива ЕУ. Со други зборови, за промовираниот период до јуни оваа година, многу тешко, па дури и невозможно би било да се најде одржливо и трајно решение. Но, не престануваме да се молиме Господ да ни биде на помош.

Како влијаат црковните проблеми врз верниците во Македонија и дали е можно во блиска иднина ПОА да биде регистрирана како црква и со тоа да добие дозвола за изградба на храмови?

Како верски водач мене најмногу ме интересира духовната содржина на животот на нашиот народ. Затоа многу болно ја доживувам декаденцијата што настанала на верски план кај верниците кои се изјаснуваат како православни христијани. Најголема причина за тоа секако е расколот во кој сѐ уште пребива МПЦ-ОА, а поддржан е од властите, бидејќи на ПОА насилно ѝ се одземени сите можности за мисија. Избркана е од сите постоечки храмови, а државата сѐ уште не ја регистрира за да може да гради храмови и да стекнува имот. Пред некој ден, Високиот совет на Судот за човекови права во Стразбур нѐ извести дека Република Македонија се жалела пред овој суд на пресудата од првостепениот суд во Стразбур со која беше одлучено дека државата неправедно постапила со тоа што не ја регистрирала ПОА. Народот е многу соблазнет и малку заинтересиран да ја запознае верата, а тоа најмногу се гледа во слабото учество на верниците во литургискиот живот на црквата. Зборуваат дека ПОА има малку верници, но ако мерило за верата е учеството на верните во неделните и празничните литургии, тогаш сите анализи покажуваат дека ПОА во своите импровизирани богослужбени места, во недела и за празник, има повеќе верници отколку МПЦ-ОА во нивните големи храмови. Ако некој мисли дека ова е тенденциозно, тогаш нека направи и официјална анкета, па нека се провери кажаното. Жално е кога се гледаат големите храмови, кои се дел узурпирани, а дел во сопственост на МПЦ-ОА, во недела да зјаат празни. Ете тоа ќе биде идниот проблем дури и да се реши проблемот со расколот. Треба да изнајдеме начин како да се привлечат луѓето кон литургиски живот, а не да останат само набљудувачи или критичари на црковните случувања. И за ова Господ да ни биде напомош.

- 捉放是神的旨意嗎？還是撒旦的作為？

-Дали вашето неодамнешно ослободување од затвор го сметате за Божја волја или можеби за некакво случајно собитие?

Одговор: Долги години наназад се трудам да ја спроведувам Божјата волја. Колку во тоа успевам најдобро знае самиот Бог, но јас немам впечаток дека со некоја моја постапка намерно се спротиставувам на волјата Божја. Така, и мојата молитва во затворот не беше Господ да ми даде по секоја цена слобода, туку да бидам на слобода само ако му е тоа угодно на Бога. Па затоа верувам дека кога навистина Господ сметаше оти е најблагополучно, тогаш тој помогна да бидам на слобода.

- 在牢裡，早上起來第一個念頭是什麼？

- Додека престојувавте во заточение, со која мисла најчесто се будевте секое утро?

Одговор: Гледам дека сакате да направите невообичаено и би го нарекол многу личносно интервју. Немам против и ќе ви одговорам. Се будев со помислата дали се добро и како го доживуваат моето отсуство оние што ги оставив надвор од затворските решетики. Како се Епископите и свештенослужителите за кои знаев дека не можат мирно да спијат додека не ме ослободат од затворот. Како се монасите и монахињите за кои бев убеден дека не само што страдаат заради моето отсуство, туку страдаат и за најнеопходните продукти за живот: храна, облека и други секојдневни потреби. Но, неизоставно ми доаѓаше помислата и за секој од членовите на нашата Црква за кои се молев Господ да им ја утврди верата која беше поставена пред искушение. Од друга страна, нивната постојаност и решеност да истраат пред гонењата мене ми даваше сила во затворот. Токму во таквите содејства е убавината на соборниот живот во Црквата.

- 請你簡單說說牢裡的日子？牢裡如何靈修？有聖經可以看嗎？哪一句聖經裡的話特別對你有幫助？

- Дали би можеле накусо да ни го претставите секојдневниот живот во затворот? Како во заточение може да се одвива духовниот живот? Дали ви беше дозволено да го читате Светото Писмо? Кое изречение од Светото Писмо најмногу ви има помогнато?

Одговор: За жал, во затворите во Република Македонија отсуствува дури и најелементарниот поредок, а следствено на тоа нема никаква ресоцијализација на затворениците. Политичкиот хаос во кој живее земјата се рефлектира и на безпоредокот во затворот. За таквиот беспоредок веројатно допринесува уште и слабата финансиска поткрепа на затворите. Кога за затворениците не можете да обезбедите она што им е најнеопходно: храна  и средства за хигиена, а да не говориме за облека, постелнина или прибор за јадење, тогаш јасно ви е дека таму не може и да се воспостави поредок. Во Идризово, во затворот каде што бев јас, им се дозволуваше на затворениците да носат храна од дома, зашто поинаку се плашеа дека во затворот ќе има бунт заради недостаток на храна. Секако дека им се дозволуваше од дома да донесуваат облека, постелнина, па дури и прибор за јадење: чинја, лажица и вилушка, зашто затворот немаше финансиски капацитет да го набави дури ниту тоа за затворениците. Е во такви услови, каков поредок може да се наметне? Во таква хаотична состојба да говориш за квалитет на духовен живот е беспредметно. Во состојба кога времето за молитва, за тихување, за читање треба да го украдеш од беспоредокот, навистина е тешко да се говори за духовен живот. Но, фала му на Бога, тоа е сега минато, ама ги жалам оние што останаа во затворот, а особено оние со високи затворски казни, зашто за нив не е казна само тоа што се затворени, туку уште поголема казна што живеат во таков беспоредок.

-你有不解神的旨意是什麼的時候嗎？在牢裡的心情是喜樂？鬱悶？時喜時憂？

- Дали имавте мигови кога се сомневавте во Божјата волја? Во заточение може ли да се има радосен дух, или можеби потиштеноста преовладува; или, пак, овие две состојби наизменично доаѓаат и си одат?

Одговор: Човекот е слабо и кршливо битие. Кога апостол Павле за себе вели дека ослабел, како и секој човек, тоа уште повеќе важи за мене. Но, Господ ја знае границата на  нашата слабост и доаѓа да нè освежи токму кога ни е најпотребно. Секако дека во заточение може да се има радосен дух зашто духот всушност и никогаш неможе да биде заточен. Особено ако човек живеее во Духот Божји. Духот дише каде што сака. (Јн. 3,8) Тој е слободен. Така и затвореникот кој го има Духот Божји во затвор е само физички. Неговиот дух е слободен. Но, секако дека радоста и тагата го пратат секој човек. Дури и најдуховните луѓе живеат во состојба на една радосна тага, само што во таквата состојба не може да се направи строга поделба меѓу радоста и тагата, туку тие некако сожителствуваат. Тагата се заквасува со радост, за да не е неподносливо горка, но и радоста никогаш не оди без тага, за да не се заборави дека во овој свет сепак има смрт.

- 你是人，必然有軟弱的時候，怎麼辦？

- Како и секој човек, така и вие сигурно сте доживеале мигови на слабост. Како се имате справувано со нив?

Одговор: Кога дува силен ветер најдобро е да се подзаскриеш. Кога надоаѓа цунами, најдобро е ако има можност да се поместиш од зоната на неговото дејство. Многу слично е и со слабоста. Кога надоаѓаат моменти на слабост најдобро е да го применуваш она  за кое си се вежбал да го практикуваш во такви ситуации, а тоа е трпението. Трпението е лек за сите непријатни ситуации во кои може да се западне. Токму затоа тоа се вместува со највисоките добродетели.

- 用什麼話來鼓勵你的同事？

-  Со какви зборови обично ви доаѓало да ги охрабрувате вашите созаточеници?

Одговор: Најчесто со зборовите со кои и сам се охрабрував, а тоа се зборовите на апостолот Павле: „Се фалиме со маките, знаејќи дека од маката се раѓа трпението, од трпението – искуството, а од искуството – надежта.
Надежта, пак, не посрамува, зашто љубовта Божја се излеа во нашите срца преку Духот Свети” (Рим. 5, 3-5).

- 用什麼訊息鼓勵的教友？

- Со кои пораки, пак, вообичаено ги охрабрувавте верниците надвор?

Одговор: Ним исто така им говорев од зборовите на апостолот Павле: „Сигурен сум дека ни смртта, ни животот, ни ангелите ниту некои други небесни сили, ниту сегашноста, ниту иднината, ниту нешто друго на небото или во адот, ниту некоја друга твар, би можеле да нè разделат од љубовта Божја кон нас, како што таа се објави во личноста на Исуса Христа нашиот Господ“ (Рим. 8,31–39).

- 對把你放進牢裡的人，我知道你不恨他們，但你有恨與原諒的衝突嗎？

- Во однос на оние што ве ставија во затвор, јас разбирам дека не ги мразите, но дали сте почувствувале двоумење помеѓу омраза и простување?

Одговор: Со ова прашање ми влеговте најдлабоко во внатрешниот човек и во внатрешната борба која ја имав во затворот. Всушност, секоја друга борба во затворот беше полесна од борбата не само да не се мразат оние што на правда Божја ме затворија неправедно, туку и да им се прости за злосторството и неделата што ги направија, не само кон мене, туку и кон целата Црква Божја. И ако сега треба со еден збор да кажам дали победив во таа битка, скромно и со смирение ќе одговорам дека незнам, но веројатно сеуште не во потполност. Час ќе помислев дека е готово и дека не само што не ги мразам моите гонители и поробувачи туку дури и им простувам. Ќе бидам лицемер ако ви речам дека стигнав до такво духовно рамниште и безрезервно да ги љубам. Но, штом ќе се успокоев од искушението, тоа по некое време повторно се навраќаше. Можеби затоа што сеуште бев во затвор и под тоа бреме требаше да се победува таквото искушение. Сега, кога веќе сум на слобода како да сум поспокоен и како да ја немам таа горчина која ја раѓа злопамтењето. Но, знам дека тоа ќе биде борба уште за долго. Господ само да ми биде на помош да не потклекнам, зашто без таа победа сето неправедно страдање кое го претрпев ќе биде залудно.

-  你入牢的「志業」尚未完成，要繼續回馬其頓「奮鬥」嗎？

-  Црковните состојби поради кои бевте затворани сеуште не се разрешени; дали сте со намера да се вратите во Македонија да се потрудите за нивно разрешување?

Одговор: Секако, Република Македонија е место за мене од Бога одредено каде да ја извршувам својата пастирска служба. Едвај чекам после овој период на здравствено опоравување во Русија, да се вратам на местото на мојата пастирска служба. Таму треба уште многу работа за да се постигне целосно единството на Црквата, но дури и кога со Божја помош ќе се постигне од нас посакуваното единство ќе има нов  предизвик на службата, а тоа е словесната служба меѓу народот во Р. Македонија која нажалост во оваа наша современост многу  недостасува.

- 出獄有什麼條件？

- Дали вашето ослободување од затвор подразбираше одредени услови?

Одговор: Не. Моето ослободување од затвор можеше да случи пред повеќе од една година и шест месеци. Но, тогаш се бараше исполнување на одредени услови од моја страна, имено да се согласам по ослободувањето да ја напуштам Република Македонија и повеќе да не се враќам. Како што е познато, јас под такви услови не се согласив да бидам ослобден и останав во затвор. Сегашново ослободување е без било какви услови, зашто кога би ми биле поставени некакви услови секако дека повторно ќе го одбиев таквото ослободување. Ако се согласев на ослободување под било кои услови, всушност ќе го порекнев тоа што многукратно се покажа и докажа, дека моето затворање всушност беше со политичка цел, да биде цена за пазарења за признавање на автокефалноста на МПЦ. На тоа едноставно неможев да се согласам заради моите верски и црковни убедувања, без оглед на тоа која цена требаше да ја платам.

- 東正教大家庭的主教們，對你今後的工作有什麼計劃？對你的態度有什麼建議？

- Какви се плановите за вашата дејност во рамките на големото православно семејство? Кои се обично советите што ги добивате во врска со вашата дејност?

Одговор: Моите планови секогаш се врзувале за исполнување на волјата  Божја. Така и сега по излегувањето од затвор, а можам да речам дури уште понагласено. Расколот во Црквата пред сè е рана на телото Христово, па затоа тој е всушност болка што ја трпи самиот Христос. Но, таа болка треба да да ја чувсвуваат и сите воцрковени личности, а особено Епископите на Црквата. Нивната служба и должност всушност е да се грижат за единството на Црквата. И затоа сметам дека е многу добро што прашањето за расколот на Црквата во Р. Македонија го заинтересира веќе целиот православен свет. Скоро да нема човек меѓу православните христијани, што не чул за гонењата и затварањата што ги претрпува еден Архиепископ во Република Македонија, а само затоа што се бори за единство на Црквата. Така, на несакање, преку гонењата што ги спроведоа, властите во Р. Македонија всушност ѝ направија и голема услуга на канонската Црква. Вистината да се дознае од исток до запад и од север до југ.

- 如果你的態度不變，政府勢必還會想辦法抓你不是？

- Доколку опстоите на своите ставови, дали постои опасност властите повторно да се обидат да најдат начин да ве затворат?

Одговор: Доколку упорно се одлучат да работаат на своја штета, како што за жал до скоро беа одлучни да работаат, тогаш секако да. Но, да се надеваме дека ќе се вразумат, а ако не го направат тоа сами, тогаш Господ ќе најде свој метод да ги вразуми, слично како што вразумил многу властодршци во минатото.

- 為神到俄羅斯？不回馬其頓啦？

- После величествениот дочек во Русија какви планови имате?

Одговор: Во Русија навистина имаме достоинствен дочек. Пред сè ни беше овозможено да направиме детален преглед на здравствената состојба. Се покажа дека затворот допринел да се јават многу здравствени проблеми, но за среќа не од неизлечива природа. Така, половината од мојот планиран престој во Русија всушност се потроши на медицински испитувања и здравствени лекувања. Но, последново време веќе го ползувам да се поклонам на многуте светињи низ Русија, да служам и да се помолам. Посетив значајни манастири и места во северозападниот дел на Русија, а ако даде Бог се надевам дека ќе имам можност да ги посетам и светињите во Москва. Но, секако срцето и мислите постојано ме влечат кон местото на мојата од Бога дарувана служба, а тоа е пред се во Република Македонија. Така, по мајскиот Архијерејски Собор во Белград се надевам дека ќе бидам покрај Епископите, свештениците, монасите и верниот народ во Република Македонија.

Бранко Героски

Владиката Јован, поглавар на Православната охридска архиепископија, по долго време поминато зад решетки, со неформален статус на политички затвореник, во февруари годинава беше пуштен на слобода, во речиси драматични околности. Во Идризово го напиша есејот „Слобода во затворот“, но во јавноста се зборуваше дека во затворот е изложен на малтретирање и закани и дека неговата здравствена состојба е влошена.

• Владико Јован, знам дека е непријатно да Ве потсетувам на затворските денови, но сепак би сакал од Вас да слушнам што точно се случуваше во затворот во Идризово. Има ли вистина во приказните дека Вашиот живот беше загрозен и дека се спремаше Ваша ликвидација, како што напишавте во едно писмо до Управата за извршување санкции?

- Барем засега не се чувствувам непријатно кога се сеќавам, или кога треба да раскажувам за деновите поминати во затвор. Тие се дел од мене, дел од мојот живот и веројатно така ќе остане засекогаш. Затворот има смисла само ако ги исполнува целите заради кои некој бива затворен, а тоа се воглавно две: да се изврши праведна казна и втората, можеби поважна и од првата, оној кој се затвора да се ресоцијализира. Но, ако затворот не исполни барем една од овие две цели, тогаш е бесмислен.

Јас токму така го доживеав затворот Идризово, во кој бев затворен - како бесмисла над сите бесмисли во нашава држава. Во мојот случај немаше ниту праведна казна, прво затоа што немаше праведно судење, туку политичко, а тоа се гледа токму сега откако Врховниот суд го врати предметот на повторно судење во Основниот суд, но немаше ниту ресоцијализација. Ресоцијализација немаше зашто таа ја нема за ниту еден од над илјада и петстотините затвореници во затворот Идризово. Сметам дека не треба да се премолчи оти таму нема доволно храна, а и онаа што ја има е мизерна, па затоа им се дозволува на затворениците од дома да си носат храна во неограничени количини. За постелнина, перница, или прибор за јадење: лажица и вилушка и да не зборуваме.

Кога бев во затвор за претходната казна во 2005 година, понекогаш на затворениците им даваа сапун или паста за заби. Последниов пат, во трите години колку бев во затвор, ниту еднаш не беше поделено сапун, паста за заби или тоалетна хартија. Да не зборувам за тоа дека затворениците немаат затвореничка облека туку треба некој од надвор да им донесе облека. Затворот не купува веќе ниту дневен печат за затворениците, а условите во кои живеат се срамни дури и да се прераскажат.

Мене, да речеме, ме беа сместиле во соба со 40 други затвореници. Секој по еднаш во денот да кивне или да се накашла, па тоа веќе голема врева, а ако се знае дека во таа соба имаше барем десетина телевизори, ако се знае дека не ретко се случуваше секој телевизор да е вклучен на различен канал, па вие претпоставете каков е тоа хаос. Но, од друга страна, среќа е што не бев во соба каде има глувци, тавтабити, лебарки и вошки. Така, можам да речам дека уште бев и привилегиран. За работа да не правиме ни муабет. Од околу 1.600 затвореници, работно ангажирани се само околу педесетина. Под вакви услови јасно е дека ресоцијализација е невозможна.

Затоа сметам, тврдам и нема да престанам тоа да го сведочам насекаде до каде ќе стигнам, дека затворот во Македонија е бесмисла над сите бесмисли. Тоа е само изгубено време и пропаднат дел од животот за затвореникот кому не му се дава никаква шанса ниту да се покае ниту да постане продуктивен за општеството. Што се однесува до мене, воопшто не е тајна дека имав непрестани притисоци да се откажам од патот на единството на Црквата. Бев единствен затвореник во Идризово што и покрај тоа што ги исполнував сите услови да ми го променат затворскиот третман и да добијам третман со кој ќе можам да се ползувам со угодноста „домашно отсуство“, таквиот третман никогаш не ми го доделија. Тоа, нормално, кај мене предизвика негодување и бев принуден да испратам писмо до Управата за извршување на санкции, можеби не толку поради неправдата што ми се правеше, таа не беше ни прва, а знам дека нема да биде ни последна, колку заради неизвесноста што ја имав од таквиот притисок. Ги исполнувате сите услови, а тие не ве пуштаат на домашно отсуство, па си помислувате дека зад тоа стои нешто уште полошо. Во есејот што го споменавте, а кој го напишав во затворот, јас токму и пишувам за тоа дека речиси сите затвореници ги знаат местата каде биле погребувани политичките затвореници во социјалистичка Југославија. Па си велиш, ова лудо наше совремие не е многу поразлично од она во таа Југославија.

Не сум јаболко на раздорот

• Врховниот суд на Република Македонија ја укина пресудата од 2013 година, со која бевте осудени на казна затвор од 3 години, поради наводни финансиски малверзации. Предметот е вратен на повторно судење. Обвинет сте за проневера на 250.000 евра на МПЦ, кои наводно сте ги испрале со купување недвижности и друг имот. Што ќе кажете при повторното судење во Ваша одбрана?

- Мислам дека надвор од Македонија нема човек што не знае дека бев неправедно осуден на тригодишна затворска казна. Но, дури и во Македонија, и покрај медиумскиот мрак и тенденцијата на повеќето медиуми да бидат или пристрасни или игнорантски поставени кон моите судски спорови, сметам дека веќе во голема мера се расчу за моето неправедно судење и неправедна затворска казна. Тоа што го кажав при првото судење ќе го повторам и при второто. Еднаш потрошени пари (говорам за споменатите 250.000 евра), за кои бев осуден со правосилна пресуда дека ненаменски сум ги потрошил, и за тоа веќе издржав затворска казна, не сум можел на никој начин да ги „перам“, не заради нешто друго, туку затоа што ги немало, односно биле потрошени. За време на мојот престој во Русија, некои на кои им кажував за тоа зошто бев осуден, смислија интересна досетка. Знаете, велат, зошто судијата ве осуди на затворска казна? Зашто не сте му ја кажале тајната како може еднаш потрошени пари повторно да се потрошат.

• Наспроти најавите дека заминувате на лекување и опоравок, после седум робии, Вие бевте прилично активни по излегувањето на слобода. Навистина, бевте на лекување во Санкт Петербург, но се чини дека се трудевте да го надоместите пропуштеното време за промоција на Православната охридска архиепископија. Или грешам?

- Го ползувам просторот што ми го отстапувате во вашиот весник да се заблагодарам на Неговата Светост, патријархот Московски и на цела Русија г.г. Кирил, но и на сите други што се погрижија мојот престој во Русија да ме опорави после долгиот затвор. Ги извршив сите неопходно медицински контроли, открив здравствени проблеми што не сум знаел и дека ги имам. Не само заради затворот, јас бев немарен за сопственото здравје и тогаш кога бев на слобода. Некако како да ми недостасуваше време да обрнам внимание на здравјето. Прв пат во животот во Русија имав прилика да направам систематски прегледи на сите делови од телото и главата, да ми биде воспоставена конзилијарна дијагноза и да добивам соодветен медицински третман за проблемите. Но, непречено на тоа, секако дека имав можност да богослужам, да проповедам, а помалку и да патувам. Што се однесува, пак, до Охридската архиепископија (ПОА), мислам дека и неа и нејзиниот претстоител најдобро ги испромовираа неправедните судски постапки кои се водеа против мене и уште 18 други лица од Архиепископијата. Нема некаде во светот каде не се расчу за таквата политичка хајка. На полза на Охридската архиепископија, но за жал на штета на нашата татковина.

• Српската православна црква одобри да продолжи дијалогот за решавање на црковниот спор со МПЦ. Тоа е добра вест. Според очекувањата, иницијативата е обусловена со престанок на секаков натамошен прогон на ПОА од страна на македонските световни власти. На удар се и 18 приврзаници на ПОА, од кои двајца се епископи. Очекувате ли тој услов конечно да се исполни? Ве прашувам, зашто малку и самиот сум сомничав. Имено, минатата година, српскиот владика Амфилохие во интервју за „Слободен печат“ испрати позитивни сигнали, од МПЦ стаса соодветна реакција и кога се чинеше дека работата ќе тргне, јаболко на раздорот повторно бевте Вие.

- Кој ги следи непристрасно црковните случувања, знае дека Српската православна црква (СПЦ) никогаш до сега не покажала колебливост кон предусловот да престанат сите гонења кон претстоителот на Охридската архиепископија и нејзините членови за да може да започне нов дијалог за статусот на МПЦ која е во раскол. Друго е тоа што во Македонија нема такви непристрасни аналитичари и во недостиг на такви, двајца новинари, едниот од една телевизиска куќа, а другиот од еден дневен весник, се самопромовираат како експерти од областа на црковните збиднувања. И едниот и другиот никогаш не побарале информација, или проверка на информациите од страна на ПОА, а често коментираат за црковните прилики во Македонија. Ако не во потполност, тогаш секако дека во голема мера таквата непрофесионална новинарска пропаганда создава искривена слика за црковната реалност. Пристрасно, нереално, тенденциозно е да се сака Архиепископот Јован да се прикаже како јаболко на раздорот, посебно ако се знае каква почит тој ужива меѓу православните надвор од Македонија. Со поднесување на жртва, преку неправедно страдање и затворање, се градат мостови, се постанува спона за единство, но не и причина за неединство и раскол.

• Имам впечаток дека сега горе-долу е позната и формулата, ако така можам да се изразам, по која ќе се решава спорот меѓу МПЦ и СПЦ: враќање на македонската црква во канонско единство со СПЦ, прогласување статус на автономија на МПЦ и признавање од страна на другите сестрински православни цркви под името кое веќе е фактички променето (МПЦ - Охридска архиепископија). Пропуштам што ли некои важни прашања кои би можеле да бидат непремостива пречка во преговорите?

- СПЦ се обвинува дека не е волна на МПЦ, која е во раскол, да ѝ даде автокефалија. Тоа е едноставно невистина, и по тоа ќе видите колку се неинформирани и надвор од реалноста самопрогласените црковни аналитичари во Македонија, кои ги немаат ниту најосновните елементи за градење на своите анализи. СПЦ, едноставно, не е во можност сама да даде автокефалија без согласност со други православни Цркви. Но, дури и под услов утре сите православни Цркви да се сложат да ѝ дадат на МПЦ, која е во раскол, автокефален статус, тоа ќе биде неефективно, бидејќи засега нема согласност меѓу православните Цркви кој ја прогласува автокефалијата, и како се потпишува томосот. Го знам ова прашање најнепосредно, бидејќи учествував на подготвителната конференција за Големиот сеправославен собор која се одржа во Шамбези, а токму за прашањето на доделување на автокефалниот статус на Црквите. На последната подготвителна конференција, која се одржа пред два месеца, јас не бев присутен, бев во Русија, но известен сум од учесниците дека се согласиле темата за доделување на автокефален статус да не излегува пред Големиот сеправославен собор кој се планира да се одржи догодина, и тоа од причина што за неа нема консензуално решение помеѓу Црквите. До пред неколку децении автокефален статус доделуваше само Константинополската патријаршија, а потоа другите Цркви порано или подоцна тоа го прифаќаа. Така, бидејќи доделувањето на автокефален статус се усвои како тема за Големиот сеправославен собор, до сеправославно решение на таа тема никој не може да доделува автокефалија, па ниту Константинополската патријаршија. Како стојат работите, сигурно е дека на претстојниот Голем сеправославен собор нема да биде поставено на дневен ред прашањето за доделувањето на автокефалија, па затоа постои страв дека тоа прашање може уште долго време да остане нерешено.

Што се однесува на поставеното прашање, сметам дека автономниот статус, или наречете го ако сакате самостоен, или самоуправен статус, е максимумот што МПЦ која е во раскол во моментов може да го добие. Ништо повеќе од она што веќе одамна го доби ПОА. И тоа би траело до оној момент додека православните Цркви не прифатат со консензус на кој начин ќе се доделува автокефален статус во иднина.

Тенденциозност и заблуди

•  Освен што Вашата лична слобода е conditio sine qua non за преговорите, ќе имате ли Вие некаква друга ролја во дијалогот меѓу МПЦ и СПЦ? Ако добро разбравме, владиката Давид ќе биде во комисијата на СПЦ задолжена за преговорите. Може ли ПОА да одигра позитивна улога или ќе биде тројански коњ во процесот?

- Условот да бидам на слобода за да можат да отпочнат преговорите не го наметна СПЦ , туку Православната охридска архиепископија. СПЦ само ја прифати одлуката на Синодот на ПОА дека за отпочнување на било какви преговори со МПЦ, која е во раскол, потребно е да се исполнат елементарните претпоставки за одржување на тие преговори, а тоа е преговарачите да бидат слободни, да не бидат во затвор. Тоа од причина што СПЦ, од после издавањето на Томосот за автономија на ПОА, кон нашата Архиепископија се однесува како кон автономна Црква, која се прашува и која дава мислење како за суштинските решенија во самата СПЦ, така и прашањата за меѓуцрковните односи воопшто. СПЦ беше недвосмислена и јасна сиве овие години наназад, дека било кои нови преговори со МПЦ, која е во раскол, се невозможни без учество на претставници од ПОА. Таа на тоа остана доследна, но и ние во Охридската архиепископија покажавме и докажавме дека го заслужуваме тоа.

Што се однесува на тоа дали ПОА ќе игра позитивна улога, или ќе биде тројански коњ во процесот, сметам дека дури и најголемите скептици меѓу јерарсите во православната Црква, особено после нашите затворања и прогонства, се уверија дека единствениот пат за решавање на долгодеценискиот црковен спор на расколот беше оној кој го изоди Православната охридска архиепископија. Денес ПОА е почитувана не само заради нејзиниот континуитет со древната Охридска архиепископија, туку и заради етосот на сведочење на вистината кој го покажавме пред целиот свет. Нејзиниот првојерарх, Архиепископот охридски и Митрополит скопски, под таа титула е познат на сите меридијани. Во оваа ера на дигитални медиуми, меѓу православните јерарси можеби има некој со кој лично не сум имал можност да се запознам, но сигурно нема таков што не слушнал за затворот на Охридскиот Архиепископ Јован. Тоа е огромен духовен капитал кој ја прави Охридската архиепископија авторитетна Црква. А како таква, таа може да има само конструктивна улога во решавањето на расколот со еден дел од јерархијата во Македонија.

•  Владико Јован, веројатно знаете дека во Македонија немате многу пријатели и дека се ретки оние кои воопшто го изговараат Вашето црковно име (за мноштвото медиуми Вие сте само Вранишковски). Тоа е така делумно и поради пропагандата која вели дека Вашата активност и позициите на ПОА и на СПЦ во црковниот спор, всушност, се антимакедонски и дека во основа се вперени кон негирање на македонската самобитност. Се надевам дека сте свесни дека ако тоа се покаже точно, во мене ќе го имате најлутиот противник...

- Омаловажувањето на мојата личност, кое систематски го спроведуваат некои средства за информирање во Македонија, ги покажува нив како недостојни за професијата со која се занимаваат. Нема мене да ми падне капата ако некој тенденциозен и злонамерен новинар нема да ме ословува со мојата полна титула, бидејќи тој ниту ми ја дал титулата, ниту може да ми ја одземе. Англиската кралица, некој од злоба и заради понижување, може да ја нарекува принцезата Елизабета, или само Елизабета, без ниту една титула, но со тоа таа нема да престане да биде англиска кралица. Мојата титула е општо прифатена во православната Црква, а преку тоа општо прифатена и во политичките, научните и културните кругови во светот. И сега дали некој ќе ме ословува со полната титула и ќе биде пристоен и нормален, или ќе ме споменува само по презимето Вранишкоски, тоа е избор на неговата волја, но истовремено и сведоштво на неговата културна и интелектуална надградба. Јас сум навистина Вранишкоски, и тука нема нешто погрешно, но грешката што ја прават оние што ме ословуваат како Вранишкоски е во тоа што не знаат, или ако знаат тоа го игнорираат, дека луѓето што имаат црковни и општествени титули се ословуваат според титулите, а не само по личните имиња и презимиња. Вие, пак, што се занимавате со медиуми, знаете дека и лошата реклама сепак е реклама. Денес ако ги отчукате на интернет имињата: Архиепископ Јован, Охридски Јован, Митрополит Јован, или пак едноставно ако отчукате: Вранишкоски Јован, ќе ви излезат толкав број на статии колку што нема за претседателот на нашата држава.

Сепак, да се вратам и да ви одговорам на прашањето. Зарем некој би бил спремен за поднесе такви прогонства, судења, затварања, а да не говорам за омаловажувањата што ги доживeав последниве 13 години, доколку тоа не го прави за народот кој му е поверен и за татковината во која што живее? За жал, во нашата татковина, сѐ уште идеолошки се пристапува не само кон црковното прашање, туку и кон националното. Кон црковното прашање, и по падот на комунизмот, се продолжи да се постапува идеолошки, зашто некој во времето на кризата на севкупниот идентитет што настапи речиси кај сите народи по распаѓањето на СФРЈ, успеа да ги заведе тајните служби во Македонија кои генерално ја водат и внатрешната и надворешната политика на земјава. Измамата со која тие беа прелажани, а веројатно со истата измама беа прелажани и многу други граѓани во Македонија, е дека Црквата низ вековите наназад го чувала македонскиот идентитет. Тие (тајните служби) без речиси никаква анализа, а да не говорам за научна проверка, таа измама ја прифатија за вистина, и тоа здраво за готово, и денеска имаме ситуација секој кој е против МПЦ да се прогласува и за државен непријател. Тоа е работа која е надвор од умот, но тие служби, не само кај нас, на таков догматски начин работат и во други, многу посилни држави од нашата.

Сега се потребни години и децении тие да ги променат своите ставови и да сфатат дека не си непријател на народот, а ниту на државата, ако си против МПЦ. Држава што штити монополи од било кој вид, па нека е тоа и на верски план, таа никогаш неможе да биде демократска, а за жал, Македонија не беше демократска ниту во времето на Црвенковски, ниту пак е во сегашноста. Нас нè гонат веќе полни 13 години. Тринаесет години се доволни секој да си ги покаже намерите и целите. Мислите ако некој имаше најмал доказ за наше противдржавно дејствување, до сега не ќе бевме барем десет пати осудени? Па тие не судат во наместени судски процеси и око не им трепнува, велите ќе нè поштедеа да имаат барем и најмал доказ за тоа дека дејствуваме противдржавно?

•  Медиумите во Македонија велат дека се претставувате како „српски егзарх“ и дека не го признавате македонскиот идентитет. Ако навистина го спорите македонскиот идентитет - па дури и од комотната позиција на заговорник на фриволната теза дека „поделбата по национална припадност е од редот на незначајните поделби за кои не треба вонреден напор за да се надминат “ - не би можел да разберам како воопшто очекувате разбирање и поддршка од Македонците. Патем речено, во едно Ваше поново интервју велите дека во Македонија, кога сакаат да Ве навредат, ве нарекуваат Србин, Грк, Бугарин... Еве, јас не сакам да Ве навредам и познато ми е Вашето уверување дека црковната припадност за Вас е многу поважна од националната. Па сепак, би сакал од Вас недвосмислено да ми одговорите и на тоа неважно прашање – што сте, всушност, Вие по националност?

- Не, јас ниту се претставувам за „српски егзарх”, а ниту сум српски егзарх, ниту пак некогаш сум бил. Мојата титула е „Архиепископ охридски и Митрополит скопски”. Во еден краток период од половината на 2002 година до мај 2005 година носев титула „Егзарх на српскиот патријарх за Р. Македонија”. Но, од издавањето на томосот за автономија на Православната охридска архиепископија, во мај 2005 година, мојата титула е „Архиепископ охридски и Митрополит скопски”. За жал, кај нас секој може да пишува за црковните теми, без оглед на тоа дали има елементарни познавања за тоа или е потполно неписмен не само во терминолошка, туку и еклисиолошка смисла. Пред извесно време давав едно интервју за еден весник во Тајван и ме прашаа: Зошто некои од медиумите во вашата земја ве нарекуваат „егзарх„, кога вие не сте егзарх, туку архиепископ? Што можев друго да им одговорам, освен тоа дека некои новинари во мојата земја, кои се занимаваат со црковна проблематика, не знаат ни толку колку што знае еден тајвански новинар за таа проблематика.

Што се однесува, пак, до прашањето за националната припадност, јас не се прикажувам привидно, или извештачено, или насилно, дека сум национално незаинтересиран. Тоа е мој повик од времето на преумувањето, кое се случи во мојата рана младост. Можеби тоа што највеќе ме привлече во христијанството е автентичното толкување на зборовите на апостол Павле: „Каде нема веќе ни Елини ни Јудејци, ни обрезани, ни необрезани, ни варварин, ни скит, ни роб, ни слободен, туку сè и во сè е Христос“. И сега, кога мислам дека сум слободен барем од повеќето видови ропства, а ропство меѓу другото е и она што се наметнува како биолошка нужност (националната припадност), некој повторно сака да ме пороби и да ме стави во уште построг затвор од оној во Идризово и да ме направи роб на нацијата, било која и да е таа. На тоа пркосам и остро се спротивставувам. Како епископ на Црквата Божја, прво самиот треба да се трудам барем доброволно да не западнам под нечие ропство, а потоа и другите да ги поттикнувам кон красотата на животот ослободен од сите ропства.

Мене никој не ме прашал дали сакам да се родам во Македонија. Тоа е нужност која јас неможам да ја променам по сопствена волја. Можам да бирам да живеам во таа моја татковина или да се отселам. Но, јас волно избирам да останам и покрај сите непријатности што ги доживувам, а за кои мислам дека ќе признаете оти не се мали. За многу помали непријатности доживеани во сопствената татковина, од оние што сум ги доживеал јас, луѓето ја проколнуваат сопствената родина и се иселуваат од неа. Прашање големо е кој е поголем патриот, оној кој при секој втор збор ја објавува својата национална припадност, а притоа или се отселил од Македонија, или тоа би го направил при прва можна прилика со надеж дека во странство ќе има подобар живот, или пак оној кој смета дека националната припадност му е бреме, ропство кое го стега од сите страни, ама сепак не ја напушта својата татковина зашто е убеден дека Божја волја било тој да се роди токму во таа земја и меѓу тој народ и таму да се бори против ропствата од секаков вид, меѓу кои без исклучок е и ропството на националниот идентитет. Затоа сметам дека е безначајно дали ќе се изјаснам како Елин или Евреин.

Двете цркви во Македонија треба да се спојат

•  Под претпоставка дека спорот меѓу МПЦ и СПЦ ќе биде решен на задоволство на двете страни, ќе настане една чудна ситуација: во Македонија ќе постојат две помесни цркви, Православната охридска архиепископија чиј поглавар сте Вие и МПЦ-ОА, која е нашата „официјална“ црква. Можно ли е во иднина да дојде до обединување на двете македонски цркви во една и единствена?

- Кога би се стигнало до црковно и канонски издржано решение, не е возможно во Македонија да има две православни Цркви. Сега ситуацијата е таква затоа што постои една канонска и призната православна Црква, а тоа е Охридската архиепископија, и една неканонска, но сепак православна Црква што е во раскол, а тоа е МПЦ. Можното решение неопходно ќе треба да го вклучи и решението на спојување на овие две Цркви, доколку би се сакало тоа да биде одрживо.

Гандиевиот начин на борба со тоталитаризмот е најдобар

•  Би сакал да ве потсетам дека во 2009 година му напишавте писмо на премиерот Никола Груевски, во кое побаравте да се заложи да престане прогонот што почна во времето на Бранко Црвенковски. Од тогаш до денес поминаа 6 години, а Вие, како и сите ние во Македонија, глава не кренавте. Љубопитен сум дали ја следите политичката ситуација во Македонија и што мислите за актуелната криза?

- Некој се чувстува задоволен кога има доволно да нарача салата и ракија во кафеана. За друг е тоа мизерија и има желба да лета со параглајдер. Сите ние се разликуваме еден од друг според волјата, но и начинот на кој ја остваруваме слободата и желбата. Јас не би рекол дека сите ние во Македонија глава не сме кренале. Главно потешко поминуваат само тие што сакаат да одат кон врвот Монт Еверест. Другите што се задоволни животот да го минуваат во подножјето, воопшто и немаат проблем со спуштениот врат. Но, тие се мнозинството и затоа надгласуваат. И тука нема дилеми дека тие постојано ќе бидат побројни.

Сепак, демократскиот начин на владеење кој барем декларативно го одбравме како општествен поредок во нашата татковина, не подразбира само владеење на мнозинството, туку и владеење на правото. Е, тоа е она што не го обезбеди ниту Црвенковски, а уште помалку Груевски. Владеењето на правото прави баланс меѓу мнозинството и малцинството.Тоа овозможува мнозинството да биде задоволно затоа што не владее неправедно, поттикнувајќи осветољубивост, а малцинството, пак, да нема причина за незадоволство и покрај тоа што не е на власт и не може од позиција на власт да влијае на спроведувањето на правото. Мене ми се чини дека поголем проблем за нашата татковина е тоа што ние сиве овие 25 години транзиционен период не успеавме да создадеме институционална држава, туку продолживме да живееме во авторитарен режим, дали е тоа на Црвенковски и Груевски, иста фирма е.

Замислете во нашава земја да има развиени институции кои на основ на анализи и преку сфери на интерес, ќе ја убедат и власта и народот дека ние трпиме ненадоместива штета секоја минута кога Црквата ја поминува во раскол со другите Цркви, кога нашата татковина не може да најде заеднички јазик со соседните држави, кога остануваме предолго на прагот на Европската Унија. Но, тоа тогаш би било демократија, а ова што ни се случува последниве 25 години е нешто слично на оние претходни 45 години кои ги нарекуваме тоталитаризам.

Има два начина за слободоумните да се борат со тоталитаризмот. Едниот е со револуција и тој носи човечки загуби, па затоа е неприфатлив, барем за мене, а другиот е сличен на Гандиевиот и тој според мене е најдобар начин за борба со тоталитаристичките режими. Сведочењето на вистината со трпение е најголем доказ за неа. Вистината не е надмена, таа не се наметнува. Таа само превосходи и тоа токму со својата ненаметливост.

Ваше Блаженство, скоро сте докторирали на Теолошком факултету Солунског Универзитета на тему: „Јединство Цркве и савремени црквени проблеми. Упоредно излагање теологије Светог Максима Исповедника" и тим поводом сте рекли да је то Ваша теоријска потврда теми јединства Цркве након Ваше практичне потврде. Сходно томе, кажите нам шта представља јединство за саму Цркву, нешто о томе да јединство Цркве није декорација или додатак Цркви, већ сама Њена суштина.

Јединство Цркве је основа њеног постојања. Смисао црквеног постојања је јединство њених чланова прво са Богом, а друго, али не и мање важно, да сви ти чланови Цркве буду у међусобном јединству у телу Христовом. Христос је дошао на земљу, примио људско тело и постао као један од нас, људи, само да би свакога појединачно, али и све нас заједно сјединио са Њим, а преко Њега и са Богом Оцем у Духу Светом. Са друге стране, није тајна да је Црква још из времена после васкрсења и вазнесења Христовог расецана у деобама, схизмама и јересима. Оно што је задавало највише потешкоћа у раду који сте поменули, било је како да се објасне појмови: „једна Црква" коју исповедамо у символу вере и, са друге стране, фактичко постојање „много Цркава" које имају одређене заједничке елементе у вери јер верују у истог Сина Божијег, у јединствено Његово Јеванђеље као и у Његово обећање о успостављању Царства небеског. Познато је да смо у Р. Македонији дуго времена имали проблема са расколом, познато је и то да под притиском власти у тој земљи неки још остају у расколу, и то у расколу који је најбесмисленији у историји Цркве, расколу из етнофилетистичких побуда. Полазећи из тих потреба да покажемо на који начин и у коликој мери су расколи супротстављени јединству Цркве, ми смо проширили област нашег интересовања и у поменутој дисертацији разматрали смо већину теолошких проблема који постоје између хришћанских Цркава. Будући да је одбрана дисертације, ради више или мање познатих у јавности неприлика које смо доживели задњих година, одложена бар за десетак година, испало је, и то сматрамо Божијом вољом, да смо прво практично учествовали у решавању једног раскола у Цркви, а тек након тога, тек недавно, на неки начин и теоретски потврдили и доказали да су расколи највећи непријатељ јединству Цркве.

Знамо из Јеванђеља да ће у Царству Божијем бити разлика, али не и полних, расних и националних подела. Црква као икона Царства требало би да будо наднационална, стога нам кажите о етнофилетизму и његовом превазилажењу у нашој помесној Цркви, јер jе приметно да многи вери претпостављају нацију.

Цркви је потпуно неприродна свака подела по природним квалитетима који су карактеристика створене људске природе. Нико не може бити ни крив ни одговоран зато што се родио као мушко или женско, као Јеврејин или Јелин, као белац или као црнац. Зато Црква никад није раздвајала људе по њиховим природним карактеристикама, већ је увек покушавала да обједини различите дарове које људи добијају као „мираз" од Бога. И то је врло услешно радила све негде до друге половине 19. века када су се јавиле прве поделе у Цркви по племенској основи. На сабору у Константинопољу 1872, етнофилетизам је осуђен али није и искорењен. Нажалост, он се провлачи до наших дана, а ако смемо да дамо и сопствену констатацију, рекли бисмо чак и са несмањеном жестином. Етнофилетизам није само историјска рана на телу Христове Цркве, већ је то рана која још није у потлуности исцелена. Он је потпуно супротан природи Цркве и са теолошког аспеката је врло чудно како је успео да се приближи Цркви до те мере да рањава Цркву изнутра, раном која дуго времена не зацељује. Једино објашњење, према нашим скромним сазнањима, налази се у факту да је у времену појаве етнофилетизма у Цркви теологија као наука, али и као начин живота била у великој кризи. Због познатих историјских околности на Балкану и у Русији, та је криза потрајала и тек у другој половини 20. века почињу процеси теолошке обнове, који већ дају своје плодове. Етнофилетизам је потпуно неприродан Цркви и он не може ни на који начин опстати у Цркви јер је непомирљив са њом, али када ће он потпуно да буде превазиђен зависи од тога када ће Црква бити заиста тако зрела да у етнофилетизму препозна свог највећег унутрашњег непријатеља, да га лоцира, разобличи и тек након тога да га преобрази у нешто добро, корисно и обједињујуће, на сличан начин као што је вековима преображавала и друге људске грехове, расколе и јереси.

Интензивније проучавате богословqе Св. Максима Исповедника, а он jе познат између осталога улраво по свом учењу о вољи Божијој. Сходно томе, кажите нам нешто о теми воље Божије или о тајни Христовој које су веома присутне у мисли Св. Максима.

Живимо у времену у коме постојe тенденциjе истицања и пренаглашавања воље изнад других људских дарова и способности. Воља је заиста врло важна људска способност јер је она својство саме природе, али се она не сме стављати изнад других природних својстава јер што више човек постаје својевољан, толико је мање способан да живи у заједници. Својевоља индивидуализује човека и он све мање љуби, али у таквом стању и љубав му је све мање потребна. Неки људи никад не стижу до сазнања да, поред људске воље, у овом свету постоји и Божја воља која јо старија од људске вољо, воља која је постојала пре стварања човека, и према којој је човек и створен као самовласно (вољно) биће које по слободи, којом је обдарено, највише личи на свог Творца и бива Његова икона. Исловедајући две воље у Христу, божанску и човечанску, које нису у судару једна са другом јер се изражавају само кроз једну личност, Св. Максим Исповедник у суштини даје теолошки одговор начину по ком сапостоје божанска и лудска вола и у створеном свету. Бог је вољом својом, љубављу својом створио свет у своме Сину љубљеном, и Његова је воља да тај свет вечно постоји. Али то није довољно. Треба и створени свет да то жели, да 6и му Бог подарио вечно постојање у добру, поред простог постојања које свет сада има. Природа из које је свет створен раслолаже вољом и енергијом. То је дар Божји створеној природи. Ипак, једино човек од свих створених бића може за себе, али и у име читаве створене природе да изрази личносно не само своју вољу, већ и вољу створене природе. Зато је спасење зависно од човека и то не у мањој мери него што је то зависно од Бога. Човек може да се сагласи са вољом Божјом о спасењу, али има слободу избора и да се не сагласи. Тајна спасења је управо у томе да човек као најодговорније биће за спасење света извежба своју вољу да она увек буде сагласна са Божјом, да не изражава своју вољу само као избор, за шта, наравно, има могућност јер је слободно биће, већ да изражава своју вољу као сагласност са Божјом вољом. Људска слобода изражавана као избор има много алтернатива, али слобода, односно воља која жели сласење има само једну могућност, да се сагласи са Божјом вољом о спасењу света.

Ваше Блаженство, занима нас проблем односа подвижништва и Евхаристије. Шта мислите о исцељењу, односно о целовитости и уцеловљењу као психофизичком јединству са Христом.

Сходно претходно реченом, неиспуњење воље Божије назива се грех. Насупрот томе, испуњење воље Божје не само што је врлина него је и спасење. Између тих двају растојања, не просторних него духовних, протеже се подвижништво. Подвижништво је, дакле, кретање од греха према врлини, од несавршенства према савршенству, од иконе према подобију односно обожењу. Подвижништвом можемо назвати тај пут према вечности, а Евхаристија и поред тога што је служба док смо на путу према вечности, јесте и продор саме вечности у времену. Због тога што она временски траје много краће него што траје људски подвиг кроз живот, неки сматрају да је Евхаристија помоћ која долази од Бога ради доброг и успешног окончања подвига. У таквом контексту, Евхаристију третирају као средство које помаже да би се остварио неки циљ који је већи од ње саме. Али ако је Евхаристија продор вечности у времену, са чим се већина слаже, онда се тај продор вечности не може изгубити у времену, јер никада не може оно што је веће, а то је вечност, да се изгуби, да се угуши или да се покрије оним што је мање, а то је у овом случају време које има почетак и нема крај, док вечност нема ни почетак ни крај. Из те тачке гледања, Евхаристија престаје да буде нешто краткотрајно и епизодно, нешто што траје само у времену док се реално савршава, већ она постаје икона и символ једне стварности која још није у потпуности наступила. У Евхаристији коју служимо у оаом пролазном животу, Бог, анђели, светитељи, па и ми, људи, учествујемо као иконе, као они који имају дубоку и нераскидиву везу са прототимом, али још нисмо стигли до тог подобија. Евхаристија у будућем Царству биће саставлена само од прототипова, у њој ће учествовати Бог, анђели и сви освећени људи који су се усавршили у зрелости и одговорности према животу и према Божијој творевини. У том контексту подвижништво и Евхаристија су нераскидиво повезани, једно не искључује друго, већ се они употпуњују и међусобно се прожимају. И подвижништво и Евхаристија имају исти циљ, а то је спасење и вечни живот. Зато је њихово раздвајање скоро немогуће. Нити може да се сматра истинским подвигом онај подвиг који не учествује у Евхаристији, нити је учествовање у Евхаристији потпуно и у пуноћи без уласка у њу преко вежбе и подвига. Наравно да Црква није само лечилиште душа и тела, али, између осталог, она јесте и то. У Цркви се човек исцељује, постаје целовит, али не својим подвигом, не само путем вежбања, већ зато што се Евхаристијом уграђује у Тело Христово као у савршену целину у којој се исцељује, иостаје потпун и савршен као свако ко учествује у том Телу. Евхаристија потиче и подржава свако вежбање људског карактера који доприноси изградњи пуноће људског постојања, јер је она у ствари простор у коме се и валоризује сваки људски покушај приближавања Богу. Али, ипак, не постоји Евхаристија ради подвига, већ рекли бисмо управо супротно, подвизавамо се ради Евхаристије. Ипак и једно и друго је потребно и неопходно за спасење човека и створене природе.

Претпостављам да је Ваше горко искуство заточеништва продубило Ваша размишљања о слободи коју нам даје Бог и коју ће нам тек дати. Дакле, питање је о слободи.

Човек је слободан једино ако га Бог ослободи, јер он у самоме себи нема капацитет да се ослободи нити од греха нити од смрти. Ако га Бог ослободи Духом Светим, он је слободан без обзира на место у коме се налази и на време кроз које пролази. Наравно, говоримо о духовној слободи која се не поклапа увек са телесном слободом. Човек може бити телесно слободан, живети у великој лагодности, а да није слободан духовно. Дешава се и супротно, мада не тако често као оно прво, да је човек телесно поробљен, у затворима и оковима, а да је духовно слободан и да ту слободу живи у затворским условима. Ради се о ономе што смо рекли и кад смо одговарали на неко од претходних питања, човек може да слободу изрази као избор, а када је у затвору те могућности избора су врло ограничене, али може да изрази слободу и без избора, кроз сагласност са Божјом вољом и онда његова слобода ни у затвору није ограничена јер затвори немају такав механизам да ограничавају такво изражавање слободе. Затвор постаје неподношљив за оне људе које нису научили и нису пробали да слободу изражавају као сагласност са вољом Божијом. Јер, заиста, ограничења у затвору могу да буду толико бројна и велика да укину чак и елементарно изражавање слободе кроз избор. То што се хришћани вежбају у уздржању наравно није да би лакше прошли ако би евентуално пали у затвор или у неке неприлике, већ се уздржавају зато што одлучују да им живот пролази у ономе што је „једино потребно". Ипак, то што се карактер њихове личности гради на уздржању, помаже им кад се нађу у одређеним животним неприликама да их лакше преброде.

Не бисмо могли да заобиђемо ни стање раскола у Македонији. Да ли има помака ка сједињењу од стране расколника и каква су Ваша надања у вези са њиховим покајањем и остваривањем јединства са Црквом.

Без покајања расколника у Р. Македонији наравно да би било немогуће јединство са њима. Не зато што је то покајање потребно Цркви да би их понизила, нити што је потребно нама да задовољимо неку потребу за осветом. Расколници су се огрешили о Цркву, а много мање је битно што су се они огрешили и о мене лично оптужујући ме и клеветајући за ствари које, не само да никада нисам починио, него због којих сам већ два пута био у затвору, а сада очекујем и треће суђење. Не бих говорио овде о својим суђењима и затворским казнама, јер је то већ нашироко познато и они који су у Цркви знају истину о мојој наводно кривици.

Последњих девет година заиста сам прошао кроз бројна злостављања, понижавања, затворе, изгнанства, али, и поред свега, искрено, мени није потребно никакво извињење од стране расколничке организације у Р. Македонији. Благодаран сам Богу што је умножио благодат да издржим њихову неправду. Али Цркви се морају извинити. Они су безочно и безосећајно расцепали тело Цркве, што због својих личних интереса, што из етнофилетистичких побуда и то не може да се превазиђе без њиховог покајања. Покајање није потребно Цркви, покајање је потребно њима да би показали да су чланови Цркве. Јер немогуће је да се буде члан Цркве, а да се поступа на начин како су они поступали и настављају да поступају. Што се тиче наде на њихово покајање, ми смо одавно све то већ оставили Богу. Историја показује да у оваквим и сличним ситуацијама, када раскол превише дуго траје само Бог налази могућности да се он и исцели. Човек је најчешће немоћан да сам нешто учини, бев обзира на то колика је светост његовог живота. Ни Бог не може да све расколе исцели, јер Он неће да некога насилно уводи у Своју Цркву. Што се тиче наде, наравно да је имамо, јер без наде било би бесмислено и нерасудно сво ово страдање кроз које смо пролазили. Ипак, исцељење раскола највише зависи од самих расколника. Бог хоће, Црква хоће, ми хоћемо, још да они то желе и јединство би се брво постигло.

разговор водио свештеник Александар Михаиловић

Власта ја финансира и ја контролира МПЦ!

Владо Апостолов

Во последното интервју за српскиот весник “Вечерње новости” велите дека патријархот Павле правел се за да се реши спорот со МПЦ. Кои биле досегашните конкретни напори на поглаварот на СПЦ за решавање на спорот?

По отфрлањето на Нишката согласност од страна на Синодот на МПЦ, блаженоупокоениот Патријарх Павле навистина бараше начин проблемот да се реши благополучно. Во таа насока, според моето скромно мислење го направи возможно и невозможното, имено се согласи, до конечното решение на проблемот да не се споменува неговото име од страна на Архиепископот на МПЦ, туку да се споменува Светиот Архијерејски Синод. Тоа беше најдоброто преодно решение што впрочем јас му го предложив од името на Митрополитите Петар и Наум кои претходно на тоа се согласија, но откако Патријархот тоа го прифати, што веројатно тие не очекуваа, тогаш повторно се повлекоа, како и од потписите од Нишката согласност. Според мене, тоа е нешто што ниту еден Патријарх во светот не би се согласил, во една автономна Црква да не се споменува неговото име. Но, откако и тоа пропадна, потоа сè си доби некој друг и поинаков ток, и сега во Охридската Архиепископија со радост се споменуваат имињата на српските Патријарси. Во личноста на Патријархот се остварува единството на Охридската Архиепископија, не само со Српската Православна Црква, туку и со сите други Православни Цркви, зашто името на пеќкиот Патријарх го спомнуваат и сите други Патријарси на Православните Цркви. Навистина, токму Патријархот Павле го издаде Томосот за Автономија на ПОА, тој ја потврди мојата смерност за Архиепископ охридски и Митрополит скопски, но не ги затвори вратите и за расколничката јерархија на МПЦ. Имаше и лична средба со Стефан, Архиепископот во раскол, ги благословуваше средбите што се случија последниве години меѓу Архијереи на СПЦ и МПЦ, и, искрен да бидам, не знам што повеќе би можел да направи. Ако МПЦ по секоја цена настојува да се признае пучистичкиот акт на самопрогласување на автокефалија, мислам ниту најдобрите желби на сите нас не ќе можат да им ја остварат таквата неканонска појава.

Името нема врска со Црквата

За вас се тврди дека сте егзарихска инсталација во Македонија. Колку има вистина во ова?

За жал, јавноста во Р. Македонија е нецелосно и неточно информирана дури и за суштинските случувања од последниве седум години, а во врска со Охридската Архиепископија. Сметам дека е тоа производ на еден потполно непрофесионален, па дури и неетичен новинарски, а секако и државен заговор против Охридската Архиепископија. Од мај 2005, од послеиздавањето на Томосот за автономија, Црквата во Р. Македонија веќе не се нарекува Егзархат туку Архиепископија. Егзархатите се само преодна фаза, и јас бев Егзарх до оној момент додека не се оформи Светиот Архијерејски Синод на ПОА. Но кога веќе се оформи Архијерејскиот Синод, кога се издаде Томос за автономна Црква, кога се потврди Претстоителот на таа Црква во лицето на мојата смерност, тогаш престана да постои Егзархатот и Црквата се призна во ранг на Архиепископија. Така, потполно е неточно ПОА да се нарекува Егзархат, а мене да ме титулираат како Егзарх. Сметам дека со ова веќе Ви одговорив дека таква инсталација, каква што споменувате во прашањето, дури ни терминолошки не може да суштествува, да не говорам дека Црквата не може да прави инсталации, и никаде во светот не суштествуваат инсталации. Црквата е една, и само заради тоа може да биде Црква, инаку ќе биде некој друг вид на институција на која не ѝ е потребно единство со другите, слични на неа, институции во светот.

Бевте гостин на востоличувањето на поглаварот на српската црква. Дали и колку лично се познавате со поглаварот Иринеј и како може владиката Јован да ѝ помогне на МПЦ во преговорите?

Бев и гостин и домаќин. Убавината на Црквата е токму во тоа што и тогаш кога си некаде гостин, честа што ти ја придаваат другите те прави домаќин. Но, реално ние сме и домаќини во Соборот на СПЦ. Сите Архијереи на ПОА гласаа за изборот на новиот Патријарх. Пеќкиот Патријарх е Патријарх и на автономната ПОА, зашто ние немаме друг Патријарх. Јас сум Архиепископ на автономната ПОА, но јас го спомнувам Патријархот на секоја богослужба. Нескромно би било за себе да кажувам колку можам да помогнам, но како некој без чија согласност СПЦ ништо не би можела сама да реши, мислам дека можам нешто да помогнам.

Зошто вашето ослободување од обвинувањата во Македонија е предуслов да се продолжат преговорите меѓу МПЦ и СПЦ?

Сметам дека ова прашање не бара опширен одговор. Не треба да се има големо црковно или правничко познавање, ниту упатеност во дипломатските вештини, за да се сфати дека ако некој е условен од другата страна, во зависност од исходот на преговорите да биде повторно затворен, тогаш таквите преговори би биле под притисок, и истите ќе го носат името на условувани преговори. Затоа при секоја средба на архијереите на СПЦ со архијереите на МПЦ, последниве неколку години им се кажува тоа, дека неопходно е прво да престанат сите гонења врз мене, па потоа да почнат преговорите. Единствено заради неисполнетоста на тој предуслов, уште еднаш ќе нагласам дека тоа не е услов, туку неопходен предуслов, преговорите сеуште не се започнати. Се губи драгоцено време, но тоа не зависи од нас, тоа зависи единствено од МПЦ, но веројатно не помалку и од власта во Р. Македонија.

Во последниве две недели зачестен е притисокот од европските дипломати за решавање на спорот со Грција за државното име. Од друга страна властите во Македонија конечно Ви дозволија да влезете во земјава и веднаш се обнови прашањето за спорот со МПЦ. Колку овие два проблема се поврзани и како може решавањето на едниот да помогне да се реши другиот?

Прочитав изјави од некои архијереи на МПЦ, и тоа во неколку наврати во кои овие два проблема се поврзуваат, па дури се вели дека не можело да дојде до решение пред решавање на државниот проблем. Сметам дека таквите изјави во најмала рака се извитоперување на реалноста, а да не речам дека се и замајување на јавноста, сè со цел да се покрие нечија неспособност. Голема е веројатноста црковниот проблем да се покаже нерешив и по решавањето на државниот проблем со името, зашто Црквите никој не ќе може да ги принуди да го прифатат евентуалното политичко решение. Затоа е многу подобро да не се губи времето во чекање, туку да се дејствува. Многу е важно МПЦ конечно да созрее и да се одлепи од власта. Заштита која веќе неколку децении ја добиваат од властите ги има поприлично разгалено, и мое скромно мислење е дека тие се неспособни без помош на власта да одлучуваат за нешто сериозно. Веројатно токму тоа ќе им биде и најдолгиот и најтешкиот процес.

Дел од стручната јавност и поголем дел од народот гледа поврзаност во двата, ајде да ги наречеме идентитетски спора, и во нив ја гледа желбата да се избрише името Македонија. Колку има вистина во ова?

Црковниот идентитет е целосно различен од националниот идентитет. Додека привиот е израз на слободата, и секој може сам да си ја одбере верата, вториот е израз на нужноста бидејќи никој не те прашал што сакаш да бидеш по националност. Националниот идентитет е дел од биолошкиот идентитет на човекот, исто како како полот, физичките и психичките карактеристики. Но, верата е слобода, а слободата не трпи принуди. Така, црковниот и биолошкиот идентитет не само што не се идентични, туку тие се во постојана борба, и секој од нив сака да има превласт над другиот. Во таа борба нема равновесие, туку или надмоќствува едниот, или другиот идентитет. Секако дека можеш да бидеш припадник на некоја нација и во исто време да бидеш црковен човек, ама сепак, само еден од споменатите два идентитета ќе биде пресуден за животот. Или ќе ја возљубиш слободата, и ќе сакаш да бидеш слободен од сите биолошки дадености, секако колку е тоа за човек можно, или ќе си го носиш само биолошкиот идентитет и тој ќе ти го ограничува секој вид на слобода што се среми кон апсолутизам. Да бидам уште попрецизен, проблемот околу идентитетите што во последниве месеци не излегува од темите на јавните дебати, всушност е идеолошка спекулација за потполно физички, или потполно метафизички проблеми, но ниту едниот вид, ниту другиот не трпат идеолошко пропагандни толкувања. Идентитетот: било да е физички, односно биолошки, било да е црковен, односно метафизички, не се толкува, туку се живее и самиот живот е идентитет, а идентитетот е живот. За мене е несфатливо еден жив човек, секако зборувам за психички здрав, да може да го загуби идентитетот, како тоа некои политичари сакаат да нè убедат. Спред мене, тие не само што не знаат теологија, тие не се грамотни ниту во биологијата, ниту во физиката. Но, ако некој сака да прави проблеми кадешто ги нема, неможеш да го спречиш, и тоа го чувствуваме на сопствената кожа последниве седум години.

Во истото интервју велите дека свештениците и верниците кои припаѓаат на ПОА се граѓани од втор ред во Македонија. Велите дека тие имаат проблеми со администрацијата и при преминувањето на границата. Можете ли да ни кажете што конкретно им се случува на овие луѓе?

Сè додека ПОА не биде регистрирана, свештенослужителите и нејзините членови се граѓани од втор ред. Свештениците не можат да бидат здравствено и пензиски осигурани, Црквата не може да има своја жиро сметка и да работи како правно лице, верниците не можат да достават барање за градежна дозвола за градење на црква, а се знае дека во Прилеп е направен список од верниците на ПОА и ниту едено лице од тој список не може да се вработи во државно буџетираните институции. При секое излегување од граница сите припадници на ПОА, а особено Епископите и свештениците се задржуваат долго и им се вршат дополнителни проверки што не е случај со другите граѓани на Р. Македонија. Тоа е срамно за државата, ние нека сме и најлошите во оваа земја, но таа е сепак наша татковина и со кое право некој ни ги одзема основните граѓански права. Како тргнала работата, утре да чекаме дека ќе ни го одземат и правото на глас, а потоа и правото на слобода на говорот.

Нелогична пресуда

Вие МПЦ ја нарекувате расколничка, а тие, дел од медиумите и народот таа титула ви ја препишува вам. Нели е христијански вие први да го свртите образот и се откажете од таквиот речник, кој мора да признаеме дека звучи лошо?

Термините раскол и расколник што се употребуваат во црковното подрачје немаат корен од англискиот јазик каде раскол значи некој вид нечесност, односно безобразност, туку имаат корен од црковнословенскиот јазик каде раскол е превод за грчкиот збор схизма што во најбуквален превод значи поделба. Схизмата значи е поделба, а схизматик или расколник е оној што не е во единство со целината. За разлика од нив, кои мене ме нарекуваат Зоран, со моето крстено име, иако тоа одамна граѓански ми е променето во Јован, и не ме титулираат со мојата титула, ние секогаш ги ословуваме со нивните титули што ги носат, но за да се разликуваат од другите свештенослужители што се во единство со Црквата, ним им го додаваме терминот дека се во раскол. Ако тоа го пропуштиме ќе испадне дека се во единство и дека се митрополити, или свештеници од накоја канонска и признена Црква. Но, бидејќи тие се во раскол, таа разлика треба, и неопходно е да се потенцира. Значи ние тоа не го велиме за да ги навредиме, а тие со секоја нивна постапка нè навредуваат. И тука многу пати сме го свртиле образот, сме простиле, а ако даде Господ сили веројатно уште многу пати ќе треба да им проштеваме. Разликата значи меѓу МПЦ и ПОА е во тоа што МПЦ е реално во раскол, издвоена од сите други Цркви, додека ПОА е во единство со сите, и не може, по природата на нештата, да биде расколничка. Затоа, кога нас нè ословуваат како расколници тоа е злобна омраза и нема ништо со реалноста. Навреда која им ја проштеваме. Кога ние, или некоја друга Црква ја ословува МПЦ како расколничка тоа е вистина, бидејќи МПЦ е во раскол со сите Православни Цркви во светот.

Велите дека за парите на МПЦ не треба да решава земскиот судот, ами црковниот. Дали со ова сакате да го избегнете откривањето на вистината која стои зад обвинувањата?

Вистината се откри одамна. За овој ист предмет за кој сега сум осуден, веќе бев во два наврати ослободуван. Значи не тоа дека некој има желба да се сокрие вистината, туку како поинаку се разбира одвоеноста на Црквата од државата? Живееме ли ние во шеријатска држава? Она за што сум јас обвинет не е надвор од канонското подрачје на Црквата, а обвинет сум за злоупотреба на службената положба. Кривичниот законик не предвидел гонење по тоа кривично дело за црковните лица, и бидејќи немаше услови да се подигне обвинение за злоупотреба на службената положба, за што е многу лесно да биде судено секое службено лице, ме обвинија за кривично дело „затајување“. Но, за нешто да е затаено, треба истото да недостига, со други зборови: да е украдено. Вештачењето, кое дури трипати се направи, покажа дека во целото четиригодишномое работење низ епархиите во МПЦ, нема ништо што недостига и кое не е најдено на лице место, или пак не е најдена уредна сметкопотврда за што се потрошени парите. Најголемата контрадиктрност на пресудата е што бара сите пари од четиригодишниот буџет да им ги вратам на МПЦ, околу 250,000 евра. Тие се еднаш стекнати за МПЦ, трошени по позиции на буџетот, или за тековни трошоци или за инвентар. Со вештачењето е утврдено дека инвентарот е во сопственост на МПЦ, а сега со пресудата се наложува да им се вратат пари на МПЦ во висина на претходноспоменатата вредност, па со тоа тие по втор пат ќе ја стекнат истата сума на пари. Тоа не само што не е логично, туку е и противправно, но во случајов преку судска одлука, противправното ќе стане правно и никому ништо. Ние ќе си бидеме незадоволни од пресудите, страниците ќе ни викаат дека судовите ни се корумпирани, власта ќе настојува уште повеќе да има влијание врз судот, а Вардар пак ќе си тече и никому ништо. Ќе отиде и по некој невин во затвор, ама нели така се правела држава? Народ раждајет сја, земља не раждајет сја, велеа комунистите.

Лицемерна е и меѓународната заедница

Можете ли да ни кажете дали во минатото слични случаи биле изнесувани пред црковниот суд и како биле решавани? Со оглед на тоа што МПЦ не е имуна на афери, да се потсетиме само на случајот “Изгрев”.

Од втората половина на осумдесетите години од минатиот век одвнатре ги познавам случувањата во МПЦ. Имало ретки црковни судења, ама само кога се работело за докажано крадење на пари, но никогаш како во мојот случај: граѓански процес без црковен суд. Мислам дека дури сега сфатија колку тоа ја чинеше МПЦ. Па колку и да се неупатени луѓето во јавноста што ги следат настаните, веднаш си го поставуваат прашањето, ако овој Јован, тогаш најмладиот во МПЦ, за толку кратко време успеал да направи толкави малверзации, па што ли направиле оние што се по 30 години на владички позиции? Сакам уште еднаш да подвлечам дека јас не сум обвинет дека сум украл некоја одредена сума на пари, и таа недостига во касата, туку обвинет сум зошто на таков начин се трошеле парите. После оваа пресуда испаѓа дека требаше да го прашаме јавниот обвинител каде да ги трошиме парите од црквата.

Велите дека МПЦ нема сила да им се спротистави на политичките притисоци од властите во Македонија. На кои власти поточно мислите и како изгледаат тие притисоци?

Кога некој ве штити и кога ве финансира ве прави да му бидете должник. Самото чувство дека некому сте должник поробува. Дури и кога човек дарува од љубов, и тогаш со љубовта поробува, а камоли кога тоа го прави од интерес. За отстапките што власта ги прави кон МПЦ е општо познато и многумина тоа со право веќе го поставија како проблем за секуларноста на државата. За финансиската подршка помалку е познато во јавноста, но тоа се крие за да не бараат финанска помош и другите верски заедници. Кога некој дава тогаш и бара. Покрај немањето на внатрешен капацитет, ова е една дополнителна причина зошто МПЦ неможе да се одлепи од медиокритетството.

Првостепениот суд го одби барањето за регистрација на вашата црква, жалбата веќе половина година е пред Апелациониот суд иако велите дека законскиот рок за одговор е осум дена. Според ова заклучувате дека судството е политизирано. Можете ли да ни ги лоцирате политичарите и инстируциите кои влијаат за овој застој во регистрацијата?

Како додје денес времето ако некого спомнеш по име и презиме веднаш добиваш тужба за клевета. А мене како ми тргна, неможам да излезам од судница. Шегата настрана, но седум години да не може да се регистрира Црква, и да се говори дека имаме демократска држава, мислам дека е лицемерство. Доказ за тоа се и последните изјави на директорот на владината комисија за односи со верските заедници, г-ѓата Валентина Божиноска, која за Канал 5 изјави дека ПОА никогаш не може да биде регистрирана. Не верувам дека таа така говори од името на семејството Божиновски, туку некој така ѝ рекол да кажува. Во секој случај прекардашена е секоја мера, а тоа го отсликува демократскиот капацитет на државата. Нам како да ни е судено да живееме во тоталитаризам. Но, според моето скромно мислење, големо лицемерство покажува и меѓународната заедница по однос на нашето прашање. Тие се ограничуваат само на извештаите во кои редовно ги критикуваат властите за непочитување на верските слободи, но не прават ништо повеќе тоа да се промени. Ако можат да отворат војна за рушење на тоталитаристички режими, и за заштита на човековите права, можеа барем во Р. Македонија во овие седум години да направат притисок за обезбедување на верските права на припадниците на ПОА. Несфатливо е, ако навистина сериозно пристапиле на овој проблем, дека за толку долго време не ќе се постигнеше некакво поместување. Не сум противник дека меѓународната заедница треба со сите средства да ги штити човековите права и слободи, но не тоа да го прави селективно, само таму каде што има интерес. Со ваквите постапки се доведува под сомнеж веродостојноста на нивните постапки, дали навистина дејстуваат во заштита на човековите права, или секоја нивна интервенција е само заради одреден интерес.

Каде се бевте овие 2,5 години и можете ли да споделите со нас што правевте во тој период?

Најголемиот дел од времето го потрошив да ја привршам докторската дисертација која ја имав прекинато уште од мојата епископска хиротонија во 1998г. Рокот беше веќе изминат, такашто потребно беше да се промени и темата, но мислам дека овие две години не отидоа поптолно забадијала. Се издадоа и две мои книги, едната личен мој труд, а другата мој превод. Служев редовно, но како гостин, во други епархии и меѓу друго паство, ама двете години поминаа како еден ден. Впрочем како што врви и животот. Не еднаш си помислив дека и да бев во затвор и тоа ќе поминеше. Хронос е митски бог што си ги јаде сопствените деца. Но тој што е во гнев, и заслепен од желба за одмазда, не гледа дека времето не го јаде само неговиот противник, туку и него. На крај другите ќе ги ценат нашите дела, наша работа е да твориме, а работа на медиокритетите е да ни попречуваат. Впрочем којзнае дали Моцарт ќе беше тоа што е, ако не ја почувстуваше злобата на Салиери.

Како се чувствувате назад во Македонија?

Сега сум во својата татковина и таа ми е најубавата земја на светот. Ако погледнам објективно таа не е слободна од тоталитаризмот, не е демократска, има многу рани од комунизмот, особено средствата за информирање наметнуваат едно мизерно медиокритетство, но таа е моја татковина. Таа е моја биолошка карактеристика и од неа немам можност да се откажам. Сум имал можност да живеам на естетски подотерани места, со поубава клима и геграфско поднебје, меѓу народ со поистенчени и повозвишени критериуми за животот, во средини во кои сум можел ненаситно да пијам жива вода на мудроста, но мојот крст ме влече кон моето паство. Јас не сум самец туку Црквата ја имам за своја невеста. За неа живеам, за неа дишам, за неа страдам, од неа се радувам. Ако ова го имаат предвид моите, тужители, гонители и оние што ме судат сметам дека не би постапувале вака. Да ме вратат од патот по кој одам се покажа неможно, да ме казнат се покажа безполезно, единствено што им остана горчливата наслада од злобата, но неа пак Господ ја преобрази на добро и по нивна заслуга низ целиот свет се расчу за ПОА и нејзиниот Архиепископ. Вратите ни се отворија побрзо отколку што ќе беше тоа можно без нивната злоба.

Presuda je samo paravan

Danijela KLjAJIĆ

POSLE više od dve godine prognanstva iz svoje otadžbine, arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan, kojeg je po stupanju u kanonsko jedinstvo sa SPC raščinila Makedonska pravoslavna crkva, pre tri dana neometano je ušao u Makedoniju. Ukidanjem poternice koju je za njim raspisala makedonska policija kao i mere pritvora, koju mu je pre dva meseca izrekao sud u Velesu, arhiepiskop Jovan postao je slobodan građanin. Bar do odluke Apelacionog suda u Skoplju.

Podsetimo, u oktobru prošle godine arhiepiskop Jovan osuđen je na zatvorsku kaznu u trajanju od dve godine i šest meseci za krivično delo – utaja, a sud je još odredio da raskolničkoj MPC isplati i odštetu u iznosu od 14.804.211 denara (oko 240.000 evra).

- Proces se vodi od 2003. godine, a dva puta sam oslobađan, jer krivično delo nije ni učinjeno – kaže arhiepiskop Jovan za ”Novosti”. - Sasvim je jasno da vlastima u Makedoniji nije toliko stalo da mene osude koliko da budem izvan zemlje i da ne mogu da budem među svojom pastvom.

Smatrate da su motivi suđenja političke prirode?

- Verske zajednice u Makedoniji su odvojene od države i krivična dela za koja su me oni optuživali nisu bila na građanskom, već na potpuno crkvenom području. Ako je bilo nekakvih prekršaja, za to bi trebalo da budem optužen pred crkvenim sudom. To je dovoljno da se zaključi da su sva dosadašnja moja suđenja, od onog prvog za ”raspaljivanje nacionalne i verske mržnje”, pa do ovog poslednjeg bila politička.

Kakav je, inače, status episkopa, a kakav položaj pravoslavnih vernika u Makedoniji?

- Vlasti su nas izbacile iz svih crkava i manastira u Makedoniji. Naši episkopi i sveštenici služe kao u prvim hrišćanskim vekovima u katakombama, privatnim stanovima i kućama, a neretko i napolju. Ipak, zbog oštrih kritika kojima su povremeno izložene makedonske vlasti, ne smeju, pored dugogodišnjeg fronta sa mnom, da otvaraju nove procese gonjenja episkopa, sveštenika i naroda Ohridske arhiepiskopije. Postoje problemi pri prelasku granice ili u uslugama državne administracije – tada smo sugrađani drugog reda.

Da li bi moglo doći do novog dijaloga između SPC i MPC?

- MPC nema unutrašnje snage da se odupre političkim pritiscima vlasti u Makedoniji. Za rešavanje problema potrebno je pokajanje jerarhije raskolničke MPC, za ono što, možda, oni sami i nisu učinili, već su nasledili, ali ne kao blagorodno nasleđe, već kao među razdora i zavade. Do dijaloga je moglo da dođe i do sada, ali nije jer MPC to nije želela. Preduslov je da pre početka bilo kakvog dijaloga prestanu sva sudska gonjenja koja vlasti u Makedoniji sprovode prema meni, svakako na inicijativu raskolničke MPC.

Jeste li zadovoljni izborom patrijarha?

- Patrijarh Irinej izabran je ne samo većinom glasova od arhijereja SPC, već je žrebom izabran i od samoga Boga. Zato sa velikim poštovanjem prema ličnosti patrijarha Irineja, prema trudu koji je uložio i ljubavi koju je do sada dao Crkvi, prema iskustvu i staračkoj mudrosti, prema trpljenju i blagosti, smatram da je dostojan naslednik patrijarha Pavla. Neka mu samo Bog podari zdravlja i snage da izdrži velike dužnosti vrhovnog poglavara.

Da li će novi patrijarh moći da utiče na to da se stav makedonskih vlasti prema vama promeni?

- Mislim da se svaki hrišćanin moli da se promeni ova situacija neprestanog gonjenja koja je vrlo neukusna, rekao bih čak i bezobrazna. Patrijah Pavle je radio sve što je bilo u njegovoj moći, a verujem da će to raditi i patrijarh Irinej.

ISTROŠIO SAM SE TELESNO, NE DUHOVNO

Kako se osećate danas posle nekoliko godina proganjanja?

- Pomalo sam se istrošio, možda ne toliko duhovno koliko telesno. Ovo nisu bile jedna, dve ili tri bitke, posle kojih dolazi zatišje, da imate vremena da se priberete i spremite za novu životnu bitku. Ova gonjenja neprekidno traju punih sedam i po godina. Situacija se može uporediti jedino sa onom iz prvih vekova hrišćanstva, kada su gonjenja trajala i po nekoliko godina. Istina je da se sila Božja u nemoći ljudskoj pokazuje. Istina je i da sva ta gonjenja stvaraju jednu duhovnu kondiciju i obnavljaju unutrašnje potencijale kod hrišćana, ali kada se produže neograničeno, onda dolaze i iskušenja. Najviše sam zahvalan Bogu što mi daje snage da izdržim.

NE DAJU NAM DA SE REGISTRUJEMO

Pre nekoliko godina podneli ste zahtev za registraciju Ohridske arhiepiskopije i bili ste odbijeni. Posle promene Zakona o registraciji verskih zajednica, prošle godine ste ponovo pokušali da se registrujete kao Grko-pravoslavna ohridska arhiepiskopija Pećke patrijaršije?

- Bili smo prinuđeni da promenimo ime, jer je, u nizu bespravnih postupaka, sud nadležan za vođenje registra verskih zajednica po novom zakonu, zaveo Makedonsku pravoslavnu crkvu pod imenom Ohridska arhiepiskopija. Ali, i pored toga što smo promenili ime, prvostepeni sud je ponovo odbacio naš zahtev. Predmet se već punih šest meseci nalazi pred Apelacionim sudom u Skoplju u žalbenom postupku i još nemamo odgovora, a zakonski rok za odgovor je osam dana. Ništa čudno, jer je sudstvo u Makedoniji potpuno ispolitizovano.

Intervju, Vladika Jovan, arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski

Patrijarh MPC-u otvorio sva vrаta

Beograd 21.11.2009

Do rešenja raskola sa makedonskom crkvom može doći samo ako ona odustane od autokefalnosti. Patrijarh Pavle je za njih uradio sve što je mogao

Arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan kaže za Press da dolazak više od 600.000 ljudi na poslednji oproštaj od patrijarha Pavla govori da srpski narod i te kako ume da prepozna prave vrednosti. On objašnjava da do rešenja raskola između SPC i takozvane makedonske pravoslavne crkve, čija je delegacija na sahrani patrijarha bila nezvanično, može doći samo ukoliko oni odustanu od zahteva za autokefalnost i prihvate ponuđenu autonomiju.

- Dolazak tolikog naroda na sahranu pokazuje nama arhijerejima koliko je veliko poštovanje imao patrijarh Pavle. Taj školovani starac je svojim životom zaslužio da ima tako veliko poštovanje. To je najbolji dokaz koliko narod zna da raspozna prave vrednosti, čak i u vremenima u kojima to baš i nije lako.

Među prisutnima je bila i delegacija takozvane makedonske pravoslavne crkve, koju naša crkva ne priznaje?

- Delegacija MPC-a nije bila zvanična, došli su samoinicijativno. Znate, na sahranu može doći bilo ko i niko ne sme i ne može da bude vraćen sa sahrane. Međutim, oni nisu sasluživali u liturgiji sa ostalim predstavnicima pravoslavnih crkava, već su bili postavljeni među inoslavne – kod rimokatolika i drugovernih. Sve ostale pravoslavne crkve su to sa tugom doživele. I sam sam bio svedok toga, vladike su mi prilazile, saopštavale tugu i naglas se pitale kako li se osećaju ti ljudi.

Patrijarh vaseljenski Vartolomej je u oproštajnoj besedi pomenuo da patrijarh Pavle nije imao sreću da doživi završetak raskola SPC-a i crkve sa sedištem u Skoplju. Kakve su šanse da do toga uskoro dođe?

- To ne zavisi od nas, već samo od njih. Patrijarh Pavle je uradio sve što je mogao – ostavio im je otvorena sva vrata. I koji god patrijarh da dođe, nema šta više da uradi, jer ništa ne zavisi od SPC. Oni treba da se saglase sa Niškim sporazumom, u kojem su dva pitanja ključna – status i ime. Prvo, treba da budu autonomni, a ne autokefalni, kao što sada traže, i drugo – da se zovu ohridska arhiepiskopija, a ne makedonska pravoslavna crkva.

Ali, MPC je nedavno dopunila svoje ime i dodala naziv ohridska arhiepiskopija? Da li je to korak ka pomirenju?

- Mislim da je to dobar korak, ali i da on nije napravljen iz dobrih pobuda i motiva. On nas približava rešenju problema, ali sa druge strane, ometa našu arhiepiskopiju da se registruje pod tim imenom u Republici Makedoniji. Uzeli su to ime da ga makedonska država ne dozvoli nama. To ime im, međutim, neće priznati ostale pravoslavne crkve, koje su ohridsku arhiepiskopiju prepoznale u nama. Što se tiče šansi za pomirenje, njima su sva vrata otvorena, uz uslov da se usaglase sa vekovnim i kanonskim poretkom pravoslavnih crkava.

U Makedoniji mi tri puta sude za istu stvar

U Makedoniji ste bili osuđeni za prisvajanje 325.000 evra koje pripadaju vašoj arhiepiskopiji, zbog čega ste bili i u zatvoru. Imate li sada problema u Makedoniji?

- Imam, i to velikih. Evo, već godinu i po dana ne mogu da uđem u Makedoniju. Živim malo u Solunu, malo u Beogradu... Ne mogu da uđem u sopstvenu državu. Oni tri puta protiv mene podižu optužnicu za isti predmet, za koji su me već dva puta oslobodili. Kad god putujem, kružim oko Makedonije, put između Beograda i Soluna prelazim preko Bugarske.

D. Luković

Arhiepiskop Jovan: Patrijarh Pavle postavio visoke kriterijume

Autor: Ž. Jevtić | 21.11.2009.

Arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan (Vraniškovski) zbog jedinstva sa Srpskom pravoslavnom crkvom bio je u zatvoru u Makedoniji. Ni danas, kako kaže u intervjuu za „Blic”, ne može da se vrati u svoju Arhiepiskopiju.

On živi na relaciji Solun-Beograd. Za budućeg patrijarha, ističe, najvažnije je: „Da bude objedinitelj. Da objedinjuje, da bude putokaz ka jedinstvu čitave Crkve, ali i putokaz jedinstva svake ličnosti sa Bogom”.

- Naravno, čitava Crkva, baš kao što je rekao patrijarh Vartolomej, radovala bi se potpunom jedinstvu sa narodom u Republici Makedoniji. Dugodecenijski raskol nije potpuno izlečen i neće biti sve dok i poslednji vernik ne pristupi potpunom jedinstvu crkvenom. Svima nama i sledećem patrijarhu je zadatak da privedemo Bogu i Ocu čitavu pastvu i sve vernike u Makedoniji. Ne mogu da se vratim još u Makedoniju jer tamošnje vlasti ne poštuju ljudska prava. Ugrožena su nam i religijska, evo već sedam punih godina ne daju da se registruje Ohridska arhiepiskopija – kaže arhiepiskop odgovarajući na pitanje koji zadatak, kada je reč o Makedoniji, čeka novog patrijarha.

U javnosti se već navodi da će se teško naći dostojan naslednik patrijarha Pavla. Šta vi mislite o takvom pristupu?

- Patrijarh Pavle jeste postavio visoki kriterijum za sledećeg patrijarha. Biće sigurno i upoređivan sa patrijarhom Pavlom i načinom na koji je patrijarhovao. Ali, naravno svako vreme nosi svoje i treba da se suočimo sa realnošću. Novi patrijarh treba da bude čovek objedinjenja. To je zapravo služba prva i, najvažnija služba jednog patrijarha – da objedinjuje. Da bude putokaz ka jedinstvu čitave Crkve, ali i putokaz jedinstva svake ličnosti sa Bogom.

Kako objašnjavate toliki broj građana na sahrani patrijarha Pavla?

- Samo to okupljanje naroda predstavlja u suštini izraz dubokog poštovanja koje je zaslužio Njegova svetost patrijarh Pavle. Jer on je svojim životom i svojim načinom objavljivanja Jevanđelja Hristovog i sam postao hodajuće jevanđelje. A to je narod znao da prepozna. Naravno, svi smo svesni da smo izgubili velikog čoveka. Ali kao što su i drugi rekli pre mene, dobili smo i velikog molitvenika pred Gospodom.

Охридскиот и Скопски Јован: „Во прогонство сум“

Канонскиот Архиепископ охридски и скопски г. Јован, во петокот беше примен во Институтот за национални и религиски истражувања во Солун (Καρίπειο Μέλαθρο), и разговараше со неговиот претседател, универзитетскиот професор Атанасиос Ангелопулос, соработник на „Апогевматини“, и член на Управниот одбор на Здружението, за теми коишто се однесуваат на неговата Архиепископија.

Во текот на средбата професорот Атанасиос Ангелопулос побара и доби интервју. Содржината на интервјуто е следната:

Како влеговте во црквата во еден период кога Југославија беше под комунистичко управување?

Се родив 1966 год., во Битола, во религиозно семејство, коешто за тоа време, во Југославија, беше реткост. Дедо ми потекнуваше од семејство на клирици. Од него, уште како мало дете ги научив историите од Библијата. Дедо ми и баба ми ме запознаа со личноста Христова и ме воведоа во црквата. Тогаш малкумина во Југославија одеа во црква.

Дедо ми одби да стане комунист затоа што немаше да му дозволат да оди во црква. Не можеше да напредува и покрај своето образование. Но, од друга страна неговата непоколеблива вера му даде печат на мојот животен пат.

Од мал бев во црква, и тоа го сметам за еден посебен благослов. Многупати дедо ми велеше дека јас не сум схизматик, зашто сум крстен пред да се случи схизмата во 1967 година.

Кога ги слушаш ове нешта уште од малечок, како и многу други, на пр. дека до 1944 год., не постоела македонска националност, и дека луѓето се определувале како Срби, Бугари и Грци, тогаш и да застраниш во детството и младешката доба, кога ќе созрееш лесно ќе ја откриеш вистината. Така се случи и со мене.

Како научивте грчки јазик?

Научив грчки кога наполнив 28 години. После средното школо не отидов на теолошки факултет, како што сакаше мојот дедо. Прво завршив за градежен инжињер и потоа се запишав на Теолошкиот факултет во Белград.

Најдлабоките вистини бараат созревање, но секогаш сум благодарен што се родив во религиозно семејство, оти поинаку, каква што беше состојбата тогаш во Југославија, под комунизмот, се плашам дека нема да можев лесно да дојдам во допир со верата и црквата. После дипломирањето на Теолошкиот факултет во Белград, продолжив со постдипломските студии во Солун. Само што ја пријавив докторската тема „Единството на Црквата и современите црковни проблеми“ јерархијата на схизматичката црква во Р. Македонија, 1998 год., ме избра за Епископ.

И вие, којшто сте против схизмата, прифативте?

Знаев и длабоко чувствував дека само од внатре може да се промени схизмата.

Заради оваа причина и прифатив да бидам хиротонисан од схизматиците, се разбира имајќи предвид дека схизматичката јерархија во Скопје има канонско преемство.

Веднаш потоа, само два месеци после мојата хиротонија почнаа преговорите со црквата на Србија имајќи го за посредник блаженоупокоениот Архиепископ Атински г. Христодулос. После четири години преговори, во коишто учетвуваше и мојата смиреност, стигнавме до моментот да се потпише еден договор во градот Ниш, во Србија, кадешто претставниците се договорија статусот на црквата во Р. Македонија да биде автономен, и името на црквата да биде Охридска Архиепискпија наместо Македонска православна црква, како што тие се самонарекуваат и денес.

Властите на Скопје го прифатија договорот?

Се спротивставија и ја притиснаа црквата Р. Македонија да го преиспита своето гледиште, нешто што и се случи.

Синодот на црквата во Р. Македонија го отфрли договорот од Ниш, после што Српскиот Патријарх со окружно послание ги покани нејзините Епископи, клириците, монасите и благочестивиот народ да пристапат во единство со Српската Патријаршија.

Ние, како тогашен Митрополит Велески и Повардарски, со својот клир, монасите и народот, ја прифативме поканата и се вративме во литургиско и канонско единство со Српската Православна Црква. Од тогаш почнаа веќе познатите прогони, изгонувања, притисоци, затворања и измачувања од секој вид.

Не стигнав да го завршам докторатот, но бидејќи неговата тема е единството, имајќи веќе искуство како се случува единството во пракса, полесно ќе го составам. Уште повеќе сега, кога сум повторно прогонет и престојувам во Солун.

Која е положбата на автономната црква на Охрид и Скопје?

Од 2005 год., Архиепископијата Охридска е автономна под Српската Патријаршија. На крајот на 2003 год., беа избрани и хиротонисани уште двајца Епископи, со потекло од Р. Македонија, Преосвештените Јоаким и Марко. Ги хиротониса Српскиот Патријарх г. Павле.

Во 2006 год., ние, веќе како Синод на автономната црква го избравме Богољубезнејшиот Епископ Давид за помошен Епископ на скопската Митрополија, но неговата хиротонија се изврши 2007 год., затоа што 2006 год., мене повторно ме затворија.

Епископите на автономната Охридска Архиепископија ја спомнуваат мојата смиреност, а јас како Претстојател на црквата го спомнувам Српскиот Патријарх и учествувам во Соборот на Јерархијата на Српската Православна Црква.

Како се однесува кон вас лажниот архиепископ Стефан?

Сите прогони, судења, изгонувања и затворања беа поттикнати од схизматичкиот архиепископ Стефан и неговиот синод. Но, не остана покусо и власта на Р. Македонија. Одговорноста на власта е голема бидејќи постојано ги нарушува човековите права. Но, одговорноста на схизматичкиот архиепископ е уште поголема. Наместо да ја исповеда вистината, тој го опрелестува народот со лажни тврдења, со фалсификувани приказни и етнофилетистички активности.

Кој е ставот на општеството во Р. Македонија наспроти вас, имајќи го предвид неговиот напор да се приклучи кон Европската Унија?

Шест години во континуитет сведочам за нарушување на човечките права од страна на властите на Р. Македонија. Имаме пишувано до Стејт Дипартментот на САД, во Европската Унија, до сите Цркви, и на многу организации, коишто се интересираат за човековите права.

Освен нивните извештаи во годинешните рапорти, дека во Р. Македонија се нарушуваат човековите права, нешто друго се нема сторено. Ни одговараат од канцеларијата на г. Оли Рен, и на г. Баросо дека ја следат состојбата и дека ниту една држава, којашто не ги запазува човековите права нема да може да се приклучи кон Европската Унија, но каква полза имаме ние од ова? Ние сме постојано прогонети, под притисоци и закани да нè затворат. Како што е познато, веќе двапати сум затворан, и иако имаат поминато шест години, сеуште ја немаат регистрирано Охридската Архиепископија. Навистина под притсок на странските авторитети го променија законот за религиозните организации, но ова не ќе биде доволно, ако постојано го одлагаат регистрирањето. Не е само прашање на името на Р. Македонија, туку прашање е и на човековите права.

Чекаме помош од секаков вид, но да бидам искрен малкумина се оние коишто се заинтересираа и прашаа како излегуваме на крај, не само ние, но и толку обездомени монаси, коишто ги протераа заради тоа што пристапија во единството на црквата.

Состојбата ја отежнува фактот дека веќе два месеци не можам да влезам во својата татковина. Ми имаат определено притвор, и ако се обидам да ја поминам границата веднаш ќе ме стават во затвор. Не можам да ги утешам клириците, монасите и мојата паства. Затоа и толку нагласено бараме помош!

Каков е односот кон вас во православниот свет?

Охридската Архиепископија е признаена црква од сите православни цркви. Имаме сослужувано со Вселенскиот Патријарх, со Јерарсите на црквата на Елада, на Кипар, на Русија, на Бугарија, на Романија.

Имаме сослужувано во Американската Архиепископија, та каде и да одиме, нè примаат како браќа. Во црковните кругови познати се нашите прогонства.

Повторувам, очекувам малку повеќе од власта во Грција.

Европската Унија да ги заштитува човековите права.

Што очекувате од Европската Унија?

Од Европската Унија очекуваме само да го материјализира она што самото по себе се подразбира, она што треба да го заштити. Човековите права. Правото на слобода на избор на религија.

Ова е проблем во некои земји на бившиот Советски Сојуз, во Кина или во Африка, но сега во 21-от век, да биде проблем во една земја, којашто сака да се присоедини кон Европската Унија, навистина е симптоматично.

Се сеќавам оти неколку пати во Собранието на Грција беа поставени овие прашања, од страна на поранешниот министер г. Папатемелис, но ниту чув конкретни одговори, ниту запазив некои движења кон решавање на овој проблем.

Како што и не гледам дека некој се интересира за тоа дека клириците на црквата на Грција не можат да влезат во Р. Македонија, освен ако не го соблечат расото пред границата, за да не ги сметаат за клирици. Не е ова понижување?!

Тврдам, многу одговорно, дека овие нарушувања на човековите права создаваат една нестабилност во областа на југоисточна Европа. Според мое мислење и ова е тема за преговори, а не само името на Р. Македонија.

Благодарен за подршката од црквата на Грција.

Кој е ставот на црквата на Грција во однос на вас?

И да не ме прашавте, ќе се осврнев на ова. Благодарен сум за големата подршка на црквата на Грција од првиот ден на нашето прогонство.

Блаженоупокоениот Архиепископ атински и на цела Грција г. Христодулос беше првиот, којшто го подигна гласот заради нарушувањето на човековите права, кога првиот пат ме осудија. Помагаше секогаш и со духовна поткрепа и материјално.

Последниот пат кога го посетивме еден ден пред да отиде во Мајами, наместо ние да го тешиме, тој нас нè утеши со зборовите дека нашето мачеништво и нашето сведоштво ќе бидат голем завет, којшто ќе ја наполни со благослов иднината на Охридската Архиепископија.

Бев на интронизацијата на сегашниот Архиепископ г. Јероним, но сеуште не стигнав да го сретнам за да поразговараме за она што ни се случува. Сигурен сум дека ќе има разбирање за нашето прашање, затоа што насекаде е познато колку се интересира за единството на црквата. Со сите Јерарси на црквата на Грција, коишто ги познавам, имаме братски врски.

Црквата на Грција го прави она што може да го направи, но таа не може да ги замени обврските на власта. Власта треба да помогне од своја страна.

I dalje me progone

GUŠENJEM verske slobode Republika Makedonija neprestano inicira versku netolerantnost u regionu, a time motiviše i političku nestabilnost na ovim prostorima, iznosi u razgovoru za "Novosti" arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan, kojeg je vlast u Makedoniji nekoliko puta privodila i zatvarala. Još je u nemogućnosti da vrši svoju dužnost.

* Nedavno je protiv vas pokrenut novi spor i određena vam je mera pritvora? Zašto?

- Pokreće se stari-novi sudski postupak prema meni. Stari, jer je počeo još 2000. godine i po tom predmetu već dva puta sam bio oslobađan, a novi, jer je sad, na trećem suđenju, Apelacioni sud u Skoplju odlučio da sve počne iz početka, sa novim sudskim većem i novim veštačenjem. Cilj je jasan: vlasti žele da se ovaj proces produži bar još toliko godina koliko je do sada trajao, i time da se vrši pritisak na delovanje pravoslavne Ohridske arhiepiskopije.

* Možete li, odnosno da li vam je dozvoljeno da uđete u Makedoniju?

- Ne mogu. Zapravo, ako uđem u Republiku Makedoniju biću odmah stavljen u pritvor. To osećam kao vid progonstva. Dosetili su se da ovakvim metodama mogu da me liše delovanja u Makedoniji, bar na neko vreme. Sveti Arhijerejski sabor SPC smatra da pod ovakvim uslovima ne bi trebalo da ulazim u Makedoniju i da ponovo budem stavljen u pritvor. Prihvatiti zatvaranje po treći put bilo bi potpuno nekorisno za Crkvu i gubljenje vremena u tamnici.

* Kakav je trenutno vaš status i da li vas neko zamenjuje u vašim dužnostima u Arhiepiskopiji?

- Da budem iskren, osećam se kao u izgnanstvu. Moje progonstvo utiče na crkveni život u Makedoniji, ali Ohridska arhiepiskopija je organizovana crkva, ima svoj sinod, ostali arhijereji izvršavaju svoju službu. Sinod se sastaje izvan granica Makedonije i, zasada, stanje je takvo.

* Gde i na koji način vršite verske obrede u Makedoniji?

- Kada smo pristupili jedinstvu sa SPC mi smo bili bukvalno izbačeni na ulicu. Možda je smešno da kažem da smo počeli sa ulice, ali to je istina. Prvih godina smo za Vaskrs služili na otvorenom prostoru. Ne samo što nismo imali crkvu nego nismo imali toliko veliki zatvoreni prostor da bismo mogli da se sakupimo za Vaskrs. Kako godine prolaze, imamo sve više bogoslužbenih mesta, a nedavno smo osvetili i jedan mali paraklis u Stavropigijalnom manastiru u Nižepoli kod Bitolja. Kako vreme prolazi, ljudi se osećaju sve slobodniji da prilaze Ohridskoj arhiepiskopiji.

* Od 1. maja ove godine treba da počne primena novog zakona o crkvama, verskim zajednicama i religioznim grupama, koji je makedonska skupština donela još septembra 2007. godine. Da li očekujete da ćete konačno biti registrovani?

- Pod velikim pritiscima međunarodnih institucija, SAD i Evropske unije, vlada u Skoplju je bila prinuđena da promeni zakon o verskim zajednicama. Po starom zakonu registraciju je vršila neka vladina komisija o verskim zajednicama. Novim zakonom je predviđeno da se registracija vrši u sudu. Samo odlaganje primene zakona, skoro osam meseci, daje motive za sumnju. U svakom slučaju, vrlo je blizu trenutak kad nas moraju registrovati.

* Na ovogodišnjem zasedanju, Sveti arhijerejski sabor vas je maksimalno podržao i odlučio da uputi protestno pismo vlastima u Makedoniji, sa zahtevom da prestanu da vas proganjaju i da ukinu sve zabrane i druge protivpravne mere?

- Sabor je i prošlih godina upućivao proteste za sve što se radilo nama i ostalim pripadnicima Ohridske arhiepiskopije. Na veliku žalost, makedonske vlasti su ostale do danas gluve na to. Pa, nije jedna ili dve godine, prošlo je već punih šest godina kako ne prestaje duhovni teror makedonskih vlasti nad pripadnicima Ohridske arhiepiskopije.

OBRAZ I ŠAMAR

* Kako gledate na golgotu koju prolazite?

- Kao crkveni ljudi treba da praštamo. Ja sam već odavno oprostio za sve što su mi bespravno, a ponekad i zločinački uradili. Ipak, ne može da se ne konstatuje da se posle svih tih progonstava jaz nije produbio. Važno je što smo mi uvek okretali obraz, a oni uvek šamarali. Svima je poznato da raskolnici iz MPC često idu u Rusiju (bez obzira na to što ih patrijarh Aleksije nikad ne prima), da traže njihovo posredništvo za prevazilaženje situacije. Besmisleno bi bilo nastavljati bilo kakve pregovore, pa čak i razgovore, kada oni ponovo žele da me zatvore i misle da sam im ja prepreka da dođe do susreta između SPC i raskolničke MPC.

petak, 23. maj 2008.

Zašto arhiepiskop Jovan više od dva meseca ne može da uđe u Makedoniju

Možda i na međunarodnoj poternici

Beograd - Da li će arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan, poglavar Pravoslavne ohridske arhiepiskopije (POA) moći da se posle upravo završenog majskog zasedanja Svetog arhijerejskog sabora SPC vrati u Makedoniju, još je neizvesno. Arhiepiskop Jovan kaže za Danas da je protiv njega, sredinom marta, sud u Velesu izrekao novu meru pritvora zato što se nije javio na sudsko ročište, na koje nije bio ni pozvan, tako da već više od dva meseca ne može da uđe u Makedoniju. On navodi da je po treći put optužen za navodnu proneveru novca dok je bio mitropolit, od pravoslavnih crkava nepriznate, Makedonske pravoslavne crkve, iako je dosad dva puta oslobađan za iste optužbe.

- Sud je nije imao zakonski osnov za izricanje pomenute mere, jer moj advokat Vasil Georgijev i ja nismo bili uredno pozvani. Ja sam tog dana po službenoj dužnosti bio izvan BJR Makedonije, dok je advokat Georgijev ranije izvestio sud u Velesu da je 17. marta angažovan kao advokat na ročištu za organizovani kriminal koje ima prioritet nad drugim sudskim postupcima -objašnava arhiepiskop Jovan.

Prema njegovim rečima, Apelacioni sud je odbacio žalbu na odluku suda u Velesu, a sad se čeka jednomesečni rok za odgovor Javnog tužilaštva, kome je takođe podneta žalba. Arhiepiskop Jovan napominje da je to "poslednja pravna istanca i ukoliko bi i Javno tužilaštvo odbilo njegovu žalbu, makedonske vlasti bi, po nalogu suda, mogle da raspišu i međunarodnu poternicu".

On je potvrdio da ima dvojno, i makedonsko i srpsko držaljanstvo – zbog prvog strahuje da bi prilkom pokušaja da uđe u Makedoniju bio uhapšen, a zbog ovog drugog je "nezadovoljan što vlasti u Srbiji nisu dovoljno odlučno reagovale".

- Iako kod vlasti u Srbiji postoji određena dobra volja da pomognu, one nisu predizele sve što je potrebno, niti su obavestile međunarodne faktore da se u Makedoniji ne poštuju osnovna ljudska prava, niti se rešava problem njihovog kršenja – ističe arhiepiskop Jovan.

Sa upravo završenog sabora SPC makedonskim vlastima upućen je "apel da se prestane sa progonom arhepiskopa Jovana i da se ukinu sve zabrane i druge protivpravne mere protiv autonomne Ohridske arhiepiskopije". Što se tiče statusa POA, arhiepiskop Jovan ističe da je da je 1. maja u Makedoniji stupio na snagu novi Zakon o verskim zajednicama i da je POA započela proceduru za upisa u registar verskih zajednica u ovoj bivšoj jugoslovenskoj republici.

Bez odluke o nastavku pregovora s MPC

- Prema rečima arhiepiskopa Jovana, na upravo zavrenom Saboru SPC nije bilo reči o eventualnom nastavku pregovora s makedonskom pravoslavnom crkvom, iako je prethodnih meseci Skoplje to više puta najavljivalo. "Na snazi je odluka sa prošlog saborskog zasedanja da nema nastavka pregovora dok traju progoni arhiepiskopa ohridskog i mitropolita skopskog", kaže Jovan, napominjući da, "ako se ovaj uslov ispuni, eventualni pregovori nisu mogući bez POA, koja je jedina kanonska Crkva u Makedoniji".

Važno rešiti pitanje prvog u SPC

Komentarišući dešavanja na prekjuče završenom Saboru SPC, arhiepiskop Jovan poručuje da je "važno da se reši pitanje prvog u Crkvi, jer je u ovoj situaciji prava i odgovornosti patrijarha preuzeo Sinod kao kolektivno telo", mada, kako kaže "ne očekuje da će Sinod raditi drugačije nego što bi to činio u patrijarhovom prisustvu".

J. Tasić