Статии

Приложениот текст е објавен како „Тема на неделата“ во белградскиот дневен весник „Политика“, на 27 Септември 2021 година.

Границе цркве

Православни хришћани више се ослањају на цркву која је вечна него на нестабилност држава, и ту гоњења и употреба силе од стране оних којих имају моћ да употребе силу ништа не помажу

Природа цркве је надстраначка и наднационална. Она има задатак да спасава галаксије, али и још више од тога, да спасава читаву створену природу, која је створена управо од Бога. Ако би се неко питао од кога црква треба да спасава створену природу, одговорили бисмо сагласно предању: од смрти и распадљивости. А ако се неко још дубље пита, а зашто сам Створитељ не спасава своју творевину, одговорили бисмо да управо он спасава творевину, али преко цркве с којом се поистовећује.

Тако црква уводи у вечни живот и у вечно постојање, а он (Христос Бог) постаје и остаје глава цркве и нема цркве без њега. Свако друго удруживање људи на политичкој или социјалној равни без Бога није априори и црква, али та удружења и не покушавају да понуде оно што једино црква нуди, а то је смрт смрти и вечни живот.

Црква је једна, света, саборна и апостолска. То је њена основна дефиниција, ако се уопште може дефинисати. Дакле, једна је по истинском исповедању Бога, једна је по структури, једна као тело Христово, другим речима, једна за читаву створену природу. И поред тога што је њена јурисдикција раздељена на помесне цркве, она је један и једини организам тела Христовог.

Зато је апостол Павле још у првом веку записао да у цркви нема „Јелина ни Јудеја”. Тиме показује да је у развоју човечанства човек стекао мноштво идентитета који сапостоје у њему, али да је за спасење и живот вечни пресудан само један идентитет, а то је хришћански. Црква не укида друге идентитете, као што је рецимо национални, али и не оставља да тај идентитет доминира над црквеним.

Ово је једна од најважнијих поука веронауке, после поуке о Богу као Тројици и Христу као Спаситељу коју треба да савлада православни хришћанин да би могао да се назове уцрковљеним хришћанином.

Управо зато границе цркве не поклапају се увек с границама држава. Јурисдикција неке цркве може бити распрострањена у више држава, као што има примера да у једној држави црквену јурисдикцију имају две или више цркава.

Недавно је наш патријарх Порфирије говорећи у Загребу управо о овоме рекао: „Ми нећемо хтети да поистовећујемо цркву с било којом државом, а камоли са било којом партијом, и чинићемо све свим силама, духовним, расположивим, да не дозволимо да нама било ко манипулише.” Црква има дужу историју од многих држава које постоје у нашој савремености. Државе настају и пропадају, а једино црква, по обећању Христовом, у које доследно верују хришћани, остаће до краја света и века.

Управо се зато православни хришћани више ослањају на цркву која је вечна, него на нестабилност држава. И ту гоњења и употреба силе од стране оних који имају моћ да употребе силу ништа не помажу. То је много пута доказано у историји цркве, али доказано је и у нашој савремености, кроз догађаје у Црној Гори и Републици Северној Македонији.

Ближе познајем догађаје у Републици Северној Македонији и зато бих се више осврнуо на њих. Ударати силом на цркву показује не само неверовање црквеном учењу него и велико неискуство и непознавање историјских победа цркве. Црква не враћа силом на силу, али увек побеђује, чак и највеће силе у овоме свету. Њена предност је у времену, зато што је дејство цркве усмерено ка вечности, а овосветске силе, међу којима је и моћ држава, усмерене су само према садашњости, евентуално неколико деценија према будућности.

У Северној Македонији држава је брутално ударила на цркву, можда је добила битку, али је изгубила рат. Мене је, конкретно, држава затварала много пута (шест) и тиме као да је добила битку, уништено ми је здравље и не могу да функционишем као раније, али изгубили су рат јер Православна охридска архиепископија не само што је опстојала већ је постала угледна црква и пример за то како треба црква да се организује у нашој савремености. Озбиљност неке цркве показује се кроз спремност за сведочење (мучеништво). Исто је тако било кроз историју цркве, исто је и данас, почевши од Украјине до Северне Македоније и Црне Горе.

Људи у државним властима који добро познају како општу тако и црквену историју добро знају да се треба клонити борбе са црквом, али нажалост, поједини владари, поготово у неким државама где је већином православно становништво, сматрају да црква треба да буде потчињена њима. Као да нису извукли никакву поуку из скорије прошлости кад је то покушано у бившем Совјетском Савезу, а затим скоро од свих држава које су покушале да уведу комунистичку идеологију. И сви су изгубили рат са црквом. Данас се комунизам поистовећује са атеизмом, што вероватно и није сасвим тачно јер сама по себи та идеологија и не мора да буде црквоборна, али нажалост, људи који су сматрали да је свет настао у 20. веку почели су борбу са црквом. Таквих људи имамо и данас, који сматрају да ће цркву лакше да потчине ако је она на мањој територији, раздељена, па још и посвађана.

Зато је врло важно да се црква одупре таквој свести управо правим, православним учењем да је она једна, недељива по природи, али може, а и не мора, административно да буде подељена према државним границама на аутокефалне цркве.

Архиепископ и Митрополит
+ Охридски и Скопски Јован

Извор: Политика.рс

Приложениов текст, напишан од Неговото Блаженство, Архиепископот охридски и Митрополит скопски г.г. Јован и објавен на интернет презентацијата на Православната Охридска Архиепископија во рубриката: Архиепископ - Статии, г-ѓицата Ана Евстратова која живее во Москва и е одличен познавач на македонскиот јазик, а без сомнеж и на рускиот, самоиницијативно, како што самата вели: „возбудена од она што ѝ се случува на Православната Охридска Архиепископија”, го превела на руски, а ние откако добивме дозвола за тоа, го објавуваме на интернет страницата на Православната Охридска Архиепископија.

Свобода в тюрьме

С детства меня считали противоречивым. Я и не пытался этого опровергнуть: мне нравилось отличаться от других. Позднее я понял, что иметь противоречия не только не плохо, а наоборот, это единственная настоящая возможность быть свободным. Чем ты противоречивее, тем ты свободнее и оригинальнее. Наиболее противоречив Господь наш Иисус Христос. Это самая противоречивая личность в истории человечества. Как повествует Евангелие, праведный Симеон, принимая Его на руки, сказал о Нём: се, лежит Сей на падение и на восстание многих в Израиле и в предмет пререканий (Лк. 2, 34).

Воистину, Христос — самая противоречивая личность в мировой истории. В одной Личности соединены две противоречащие друг другу природы, Божественная и человеческая. С одной стороны, во гробе плотски и во аде с душою, с другой стороны — в то же самое время не отлучился Божественного престола, сидя на нём со Отцем и Духом Святым. Все прочие вышеестественные деяния, Им явленные: воскрешение мёртвых, хождение по водам, умножение хлебов и рыб — гораздо меньшие противоречия, нежели то, первое.

И вот когда я понял, что и Христос противоречив, то стал стремиться преуспеть в противоречивости. Но ни до того, ни тогда, ни теперь я не воспринимал противоречивость как анархию. Противоречие — это свобода и единственный серьёзный мотив, чтобы жить. Оно означает процветание, развитие и конечное преодоление всякого разделения. Противоречие — это бесстрастие, свобода от всякой похоти, свобода от самóй смерти. Понимать, что смерть рядом с тобою, но жить так, как будто она не имеет над тобою власти, — вот что такое противоречие.

Знаю, что это вступление займёт место в отведённой мне колонке, но думаю, что оно необходимо, так как многих может смутить заглавие. «Как можно, — скажет кто-нибудь, — сидеть в тюрьме и всё-таки быть свободным? Разве тюрьма не ограничивает гражданские права и свободы?»

И всё-таки, ради тех, кто помешал мне совершить православное таинство Крещения в храме св. вмч. Димитрия в Битоле; ради тех, кто поместил меня на пять дней в камеру предварительного заключения за эту попытку; ради тех, кто во время заключения старательно меня охранял и кормил; ради тех, с кем я делил камеру, без различия их вероисповедания и национальности; и, наконец, ради той радости, которую выказал после моего ареста раскольнический Синод МПЦ; ради всего того считаю своим долгом раскрыть противоречие свободы в тюрьме.

Искренне говоря, на эти пять дней предварительного заключения я вроде как сам напросился. Не потому, что вошёл в храм св. вмч. Димитрия совершить Крещение. Я пойду туда ещё и ещё, и не буду раскаиваться, потому что эту церковь строил мой дед и я никогда не соглашусь, чтобы она принадлежала раскольникам. Храм этот весь по стилю — от камней до надписей на иконах — греческий. Не знаю, как великий «македонец» Петр (кстати, имеющий титул «Австралийский», а не «Битольский») служит в нём, раз всё там «смердит» греческим.

Так вот, я говорю, что сам напросился на предварительное заключение. После заявления моего адвоката, что я до того не совершал никаких уголовных преступлений, не был осуждён и не убегу из страны; что настоящих бандитов, совершивших особо тяжкие преступления, отпускают, предоставляя им возможность защищаться на свободе; что они ничего не добьются предварительным заключением, поскольку суд нельзя провести в течение пяти дней (максимального срока предварительного заключения за то, в чём меня обвиняют), и т.д.; после всего этого я сказал судье Милке Бизевской о моём несогласии с адвокатом.

«Всё это верно, — сказал я, — особенно то, что я не убегу из страны, так как моя миссия — в Македонии». Для меня легче было бы стать обычным сельским батюшкой в любой другой православной стране — так у меня, вероятно, было бы меньше проблем (хотя и это ещё вопрос). Однако в таком случае я бы противился воле Божией. Я обманул бы ожидания Божии. Я был бы как некоторые из христиан первых веков, от которых во время гонений ждали свидетельства веры, если потребуется, то и до крови, а они ради собственного комфорта отреклись от веры и принесли жертву ложным богам. «Но я понимаю, что, помещая меня в предварительное заключение, вы только сделаете меня более известным во всех концах православного мира», — продолжил я. О том, насколько это исполнилось, говорить тут не буду.

Многим, думаю, будет интересно, в какую камеру поместили владыку, переодели ли его в мирскую одежду, как вели себя с ним заключённые и охранники, понравилась ли ему пища и т.п. Друзьям будет интересно сравнить: есть ли разница между пресловутой тюремной камерой и той скромной келией в монастыре свт. Иоанна Златоуста, в которой живёт владыка и в которой, кроме одного компьютера и нескольких книг, нет ничего особенного? Им будет интересно, нашёл ли он общий язык с уголовниками и охранниками, потому что они его знали как человека, общающегося не только с людьми духовными и интеллигентными, но и с простыми, и даже с имеющими определённые психосоматические отклонения. Им будет интересно, была ли тюремная еда вкуснее и обильнее хлеба и воды, которыми владыка питался в посты. Но тем же самым будут интересоваться и враги, чтобы сказать, как и говорят раскольники: «Хорошо ему сделали»[1].

Поэтому начнём с начала. Камера предварительного заключения — комната два на два метра с двумя койками и одним открытым клозетом. Ешь в том же месте, где справляешь нужду. Те, кто сидел дольше, знают: камеры, оказывается, бывают разные — и с тремя койками, и даже с ещё большим количеством. Думаю, что я, в двухместной камере, всё-таки был в привилегированном положении. Но во всём прочем никаких привилегий нет, да, в общем, и быть не может. Лампочка светит прямо в глаза. Не можешь выключить свет, когда захочешь. Комната полна мошек и пауков. Некуда повесить полотенце (которое у тебя есть, только если кто-нибудь тебе с воли принесёт). И вообще тебе ничего не полагается, даже мыла. Если тебе с воли не принесли туалетной бумаги, то, справив нужду, можешь подмываться водой, текущей из краника как раз над клозетом. Тут же, над клозетом, умываешься и из этого же крана пьёшь воду. Одеяла старые, драные и, кажется, полны блох. А всё-таки, если убираешься в своей камере почаще, она может быть довольно чистой. Если же ещё поместить там какую-нибудь икону, то твоя тюремная камера, может быть, не будет отличаться от келий великих аскетов египетской пустыни, или святогорских подвижников, или монахов-затворников Киево-Печерской лавры.

Но что делать, когда в голову приходит помысел: «Как живётся льву в клетке?» Если продолжать развивать этот помысел, то скорее всего придёшь к вопросу: «Как тебе-то жить за решёткой?» — и тогда у тебя два пути. Или всё своё бытие предать в руки Божии, или впасть в отчаяние. Новый опыт, приобретённый мною в тюрьме, подтверждает опыт древний: в тюрьме людям легче всего принять проповедь надежды. Вероятно, то же самое происходит и на войне.

Эта надежда не только в том, что единый праведный Судия, Господь, в конце времён будет судить даже твоих обвинителей и судей; она и в том, что Господь не только праведен — Он и многомилостив. Он единственный, Кто не оставляет тебя даже и здесь, в тюрьме. Если все от тебя отрекутся, если государство лишит тебя всех прав, если ближние будут стыдиться тебя — у тебя остаётся Господь. Тот, Кто есть начало и конец, альфа и омега. Он, Христос, и есть свобода в тюрьме.

Вот мы и дошли до свободы в тюрьме. Можно сидеть в тюрьме, но быть свободным. Свобода — это духовная категория. Это любовь. Любовь к Тому, Кто придаёт смысл твоей жизни, — ко Христу. Любовь ко всей Святой Троице и ко всем, собранным в теле Христовом. К Богородице, ангелам, святым и наконец ко всему народу Божию. Когда любишь обвинившего тебя, когда любишь судившего тебя, когда, в конце концов, любишь того, кто ежедневно отпирает и запирает решётки твоей камеры, когда любишь и того, с кем делишь камеру (а, в сущности, всё заставляет тебя их ненавидеть, даже само их присутствие и дыхание), — вот тогда ты свободен. Когда вся логика мира убеждает тебя: «Они твои враги, они тебя ненавидят, и потому ты оказался за решёткой», — а ты противишься такому помыслу и говоришь: «Ну и что же, всё равно они мои братья», — вот тогда ты свободен. Когда мысль твоя сходит во ад и ты говоришь: «Лучше бы были истреблены враги мои, посадившие меня в тюрьму», — но ты всё-таки не остаёшься во аде, а говоришь: «Прощу им всем Воскресением», — вот тогда ты свободен. И не важно, где ты находишься. В монастыре ли, который ты по свободной своей воле сделал местом своего заточения; или же в заточении, которое ты чрез собственную свободу сделал монастырём.

Я говорю себе, не пять дней, а пять лет и больше просидел бы я в тюрьме, если Бог благословит. И не буду никому жаловаться. Злопыхатели снова возражают: «Тебе легко, потому что тебя преследуют из-за политики». И Тито, говорят они (я так даже имени его не упоминаю, не добавив: «Да будет он подальше от нас»[2]), не стал бы тем, кем стал, если бы не сидел в тюрьме. У их злобы две цели. Во-первых, заставить меня возгордиться и думать, будто бы моя жертва — нечто великое, и тем лишить награды от Бога. Но одновременно они хотят и унизить меня, говоря, что приносимая нами жертва — якобы просто политическая реклама.

Вероятно, время ответит им, а мне, до следующей колонки, пусть предоставят жертвовать собою только ради Бога и народа Божия.

Митрополит Велесский и Повардарский и Экзарх Охридский Иоанн,
ныне Архиепископ Охридский и Митрополит Скопский

Опубликовано в еженедельнике «Сведок Крим-ревия» 24.09.2003.

Примечания переводчика

1 В подлиннике игра слов: «добро му направиjа» может обозначать и (буквально) «хорошо ему сделали», и (как фразеологизм) «так ему и надо», «поделом ему».

2 Народное выражение, употребляющееся при упоминании диавола.

Која е смислата на веронауката

Не верувам дека во Р. Македонија постои човек кому не му е јасно дека живееме во време на изгубени вредности, во време на трагања и лутања, во време кое ако продолжи со претходниот континуитет ќе не одведе во безизлез и обесмислување на постоењето. Ориентацијата кон комунистичко општество основана врз антитеизам кој како крајна цел го имаше атеизмот се покажа крајно деструктивна и со тенденција потполно да ја минимизира човековата личност. Како во секој тоталитаризам, така и во оној на кого му робувавме педесет години, а кој дури сега со последните политички промени почна постепено да ја губи силата, личноста беше опредметена и поставена да послужи за остварување на повозвишени цели. Не постоеше државата и власта заради личноста, туку личноста се жртуваше за државата и власта. Резултатот на тоа беше поделба во две категории една која владее и друга која е под власта на првата. Ваквата поделба по ништо не се разликуваше од онаа која е карактеристична за животните, а која настанува во борбата да се преживее. Но, човекот е обдарен од Бога со слобода која е различна од слободата на животните која се пројавува како избор на нагонот. Човековата слобода е налик на Божјата. Човекот има дар на уметност, она што го нема мајмунот, има дар да создава нови светови. Уште од најмала возраст детето сака да ги преобликува предметите со кои доаѓа во допир, сака да ги пресоздаде по сопствено видување. Ако таа слобода која се добива како дар од Бога правилно се воспитува во зрела возраст од човекот прави поет. А да бидеш поет, значи да бидеш креативен создавач на нови светови, да бидеш уметник каков што е Бог. Ете зошто комунизмот нема уметност, освен социјал-реализмот кој секако не може да се третира како уметност. Таму каде слободата на човекот е минимизирана, не може да се очекува развој во ниту една област на човештвото. Но, покрај оваа опасност, личноста да се сведе на средство за постигање на повозвишена цел, а која ја искусивме последниве децении, постои уште една опасност слободата на личноста да се дожиува како анархија, а која пак постана наше совремие скоро десетина години наназад, всушност од кога почна да се смета дека комунизмот званично пропаднал. Добивме ситуација во која секој има своја вистина, а таквото пак релативизирање на вистината повторно го наметнува прашањето на вредноста на животот и постоењето. Ако во едно семејство постојат различни вредности според кои се мери вистината, тешко дека тоа семејство ќе опстане, а да не говориме за неговиот просперитет. Ако во една држава не постои јерархија на вредностите, тогаш повеќе од сигурно е дека ќе ја најде истата судбина како и семејството во кои се изгубила скалата на вредности. Има ли тогаш надеж да се остане слободен, а сепак слободата да не не води во пропаст?

Единствена надеж за човекот да биде слободен, а сепак неговата слобода да не биде анархија е воспитувањето на неговата слобода. Воспитување е еден прекрасен црквенословенски збор кој значи хранење на сите човекови способности за тие да ја добијат полнотата за која се назначени. Воспитание значи хранење на детето од утробата мајчина, преку градите мајчини па се до храна во духовни порции, и сè само заради едно да стигне да се научи највозвишената лекција што човекот може да ја научи, да рече: Благодарам на Бога и на родителите за животот и постоењето, за светлината и просветлувањето одозгора, благодарам за радоста од заедницата со Бога и луѓето, и конечно благодарам за вечноста која како перспектива ни се отвора како заслуга на добро воспитување. Но, било кој образовен систем во кого не е застапена веронауката, а особено овој нашиов кој сеуште не се ослободил од атеистичката идеологија не е во можност да обезбеди духовни порции кои ќе образуваат до образ Божји (зашто човекот е образ или икона Божја). Секој образовен систем сличен на нашиот во кој не е застапена веронауката сиромав е да им понуди на оние кои се образуваат сознанија од онтолошки карактер. Да имаш можност во текот на образувањето да стекнеш барем основни сознанија за тоа зошто постоиш и што после смртта, значи да се просветлуваш, но истовремено и да се осветуваш. Да се осветуваш, пак, значи да имаш енергетски биланс на внатрешна светлина со која ќе ги вреднуваш настаните на животот. Дури и во крајно отсуство на надворешна светлина, просветлениот и осветен човек има духовни очи со кои го гледа светот и она што се случува во него. Такво пак внатрешно светило невозможно е да се стекне без заедница со Бога и без Негово познавање кое почнува од најрана возраст, а не завршува никогаш. Во постоечкиот образовен систем можеби децата ќе научат малку математика, понешто физика или историја, но нема да стекнат апсолутно никаков поим за тоа како да се излезе од онтолошката криза во која запаѓа без исклучок секој пубертетлија, нема да научат како да го победат стравот од осаменоста и стравот од грижата на совеста заради направени престапи кон соучениците и наставниците. Без веронаука нема да научат зошто е потребен еколошки однос кон светот, зашто сите предмети сега застапени во образованието не учат како полесно да го експлоатираме светот, а единствено веронауката учи дека човекот треба да го спасува светот во кој постои, дека добил задача од Бога како најсовршено створено битие да се грижи за постоењето на понесовршените видови од него. Конечно, нема да научи ниту од каде дошол ниту каде оди, ќе го одживее животот по инерција, без перспектива да постане апсолутно слободен со тоа што ќе се ослободи од најголемиот негов непријател, смртта.

А моралот? Многумина сакаат да го постават како основна причина зошто е потребно воведување на веронаука во училиштата. Но, моралот е само украс, само шминка. Ако не е втемелен врз христијанска онтологија се покажува како куќа изградена врз песок, а не врз камен. Тешко или никако не ќе биде можно да се убеди едно дете дека треба да биде чесно и морално кога има еден силен аргумент дека нечесните, неморалните и мангупите подобро живеат во овој свет. Впрочем тоа е аргумент повеќе и кај возрасните да не сакаат да го подобрат сопствениот етос. Не е тајна дека и кумунизмот има свој морал, но немајќи онтологија се покажува како неодржлив. Истото ќе биде и со христијанската моралка ако се изучува во училиштата не поврзана со богословието на Црквата врз што единствено може да се потпре. Да предава некој за моралните вредности на христијанството, а при тоа сепарирајќи ги од животот на Црквата значи да се сака да се свири на труба без дување, а само со прстите. Некој кој не влегол во основните вистини на Црквата, кој не поверувал во Бога како Троица како и во Христовото воскресение, не се причестил со Неговите нестворени енергии тешко дека ќе истрае да биде морален во животот, а оној кој не може моралноста да ја посведочи со сопствениот живот тој тешко дека ќе може некој друг на тоа да научи. Затоа не би била добра варијанта вероноуката да ја предава оној кадар кој е веќе вработен во образовниот систем, туку тоа да го прават дипломирани теолози.

Како резиме на сево ова би рекле дека на образованието во Македонија неопходно му е потребно веронаука не само за да можеме превентивно да се справиме со одредени девијантни појави какви што се наркоманијата, насилствата, кражбите извршувани од малолетни лица, туку пред се да им дадеме на децата еден предлог повеќе за осмислување на животот и постоењето. Да им се одземе тоа право на младите слободно и непринудено да добијат сознанија од богословски карактер никој па ниту власта во оваа држава нема право.

02/20.02/01.1999, Преп. Ефтимиј

+ Јован Епископ Дремвицки
сега Архиепископ охридски и Митрополит скопски

Објавено во Дневник 06.02.1999 год.

Кризата е за да ги соедини Христијаните

Го прашаа сарацените еднаш Константин Философ (Св. Кирил Солунски), кои инаку по вера беа муслимани, зошто христијаните војуваат кога нивниот закон (Новиот Завет) вели: „Ако некој те удри по десниот образ ти заврти му го и другиот" (Мат. 5:39)? Св. Кирил им одговори дека е вистина оти тоа е една од заповедите Христови, но дека истиот тој Христос рекол: „Од оваа љубов нема поголема некој животот свој да го даде за својот ближен" (Јован 15:13). Кога, пак, Христос бил запрашан кој му е ближен на човекот, ја кажал онаа позната паравола за милостивиот Самарјанин со што покажал дека брат ми е секој човек кој е човек. Но, носејќи ја оваа падната природа после гревот Адамов, станало природно човекот да има поинтимни и помалку интимни браќа, да има браќа по крвно сродстсво и браќа по вера, браќа по идеологија и браќа по побратимство. Следствено, иако секој човек треба да биде наш ближен нашето несовршенство создава и просторни и духовни ограничувања и ние се делиме на пријатели и непријатели на роднини и подалечни.

Во паднатиот свет во којшто живееме многу неразумно изгледа некој да ги љуби повеќе непријателите отколку пријателите, да даде поголема жртва за комшиите отколку за семејството. Ако дозволите, би оделе уште понатаму. После сите идеолошки падови кои во оваа посткумунистичка реалност во која живееме не прават да чувствуваме голем духовен недостаток, многу неразумно би било некој да очекува дека поблиски ќе ми бидат браќата по идеологија отколку браќата по вера. Браќата по вера ме прават да се чувствувам припадник на едно големо семејство во кое важат исти правила на однесување, иста естетика на уредување на светот, иста уметност на живеење. Во светов кој има еден заеднички неприајтел, а тоа е смртта, тоа семејство по вера е еден украсен простор во кој имаме извесна атмосвера на сигурност, едно пристаниште во бурата на животот. Тргнувајќи секој од себе треба да се подговува да се жртвува за другиот, дури ако е тоа потребно и животот свој да го даде за својот ближен, но исто така во таа семејна атмосвера на зедницата по вера да знае дека и другите би го направиле истото за него ако е тоа потребно. Со други зборови, верата го прави човекот да го надмине животинскиот инстинкт на чопорност и да влезе во царството на слободата во кое љубовта е посилна од смртта. Христијански да веруваш во Бога, значи да љубиш слободно и непринудено, да се дадеш на Бога и на ближниот, да се жртвуваш за семејството и татковината.

Меѓутоа, да ја изразиш слободата како љубов потребна е вежба. Човекот се воспитува да љуби од мал. Уште од мал треба да биде хранет со љубов во семејството во кое се родил, во училиштето во кое се воспитува, во средината во која расте. Но, за некого да го воспитаат во љубов и семејството и училиштето и средината во која живееме претходно истите треба да бидат извор на слобода која се идентификува со љубов. Треба да бидат извор на некористољубива и неанархична слобода, зашто поинаку како ќе предадат некористољубива и неанархична љубов која не се разликува од себељубието ?

Лицемерно би било да речеме дека денес не сме во криза. Не само денес, ние сме перманентно во криза од 1945 година, подобро од почетокот на Втората светска војна. Најголемата криза се појави во кризата на идентитетот кој беше поттикнат од масовната атеизација после војната. Се создаваше братство по идеологија кое почна да се распаѓа од моментот од кој почна да се создава. Меѓутоа последиците останаа до денес. Останавме невоспитани во љубовта за Бога, за семејството и татковината. Во училиштата се воспитуваме само по природните закони, а законот на бесловесната природа е: Уништи го другиот за да преживееш. Ако човек ја проучува природата, а при тоа немајќи вера во Бога, не може во неа да открие ништо друго повпечатливо од оваа закономерност.

Само верата може да го воспита човекот да ги љуби и оние кои го мразат, да им прави добро и на оние кои го злосоват. Само човек со вера може да ја знае целта на животот и постоењето, да знае од каде дошол и каде треба да стигне. Конечно, само човек со вера може да биде способен да се распне за ближниот, за семејството, за татковината зашто знае дека последниот збор не е во смртта туку во животот вечен кој Господ го подготвил за оние кои љубат. Сега кога сме во криза особено треба да ги подвлечеме причините кои не доведоа до неа та да можеме правило да ги одредиме насоките за движење кон иднината. Првата и најважна причина е неверието и незаинтересираноста за верата. Првата последица, пак, е оладеноста на љубовата кон Бога која е мотив за љубов кон ближниот и татковината. Секоја љубов кон ближниот без Бога е само самољубие. Го сакам некого само заради себе и за да не останам сам. Но, тогаш кога го сакам некого заради Бога, го сакам за џабе, слободно и непринудено. Единствено таквата љубов е наѕидателна. Единствено таквата љубов мобилизира за остварување големи идеи. Втората последица е крајно ниското ниво на морал кое е под критичната линија. Но, тоа е логична последица на првата причина. Нема морал без вера. Комунистите се обидоа да создадат морал без вера, но не успеаа. Едноставно затоа што моралот мора да се потпре на верата.

Сепак, и љубовта која е начин на живот и моралот кој е правило на игра во животот, се учат во атмосвера на вера во семејството, во училиштето и најповеќе во Црквата. За првите два простора треба да помогне и државата. Да има таква државна политика што децата од најмала возраст ќе ги анимира и мотивира да живеат согласно со верата. Ако, пак не го направи тоа ќе дојдеме до ситуација до која дојдовме денес. Дојдовме до ситуација да бидеме во криза и тоа перманентно, и тоа без надеж на скорешен излез. Дојдовме да бидеме во перманентна морална и економска криза и тоа се само заради тоа што сме во перманентна духовна криза. И после сево ова сеуште има некои кои се против воведувањето верска поука во училиштата. Малку им е што сме во криза, потребно е да ја видат сопствената пропаст и пропста на нивните деца па да сватат дека животот е дар од Бога, дека Тој е наш Отец и дека нему му припаѓаме.

По се изгледа дека животот нема да не чека педесет години за да се поправиме колку што веројатно е потребно кога би тргнале од денес. Но, потребен ни е некој скратен курс ако сакаме да одолееме на злото кое ни тропа на врата. Сега ни преостанува да го разбудиме генетскиот потенцијал кој го носиме, кој е дар од Бога, но и од нашите предци. Да пробудиме во нас барем дел од нивната вера во Бога, семејството и татковината, зашто за целата ќе ни треба време. Да се сетиме на големите наши претходници кои преку смртта за ближниот се покажаа бесмртни. Но, ќе ми рече некој : „Вреди денес да загинеш за некоја идеја, па дури и така возвишена како што е одбраната на татковината ?” И ќе му речам не вреди, ако размислуваш со погубноста на индивидуалзимот, себељубието и користољубивоста. По логиката на индивидуализмот ништо не е повредно и повозвишено од животот, па дури ниту една така возвишена цел каква што е службата за татковината. И тоа делумно е точно ако животот се разликува од љубовта и заедницата. За христијаните, пак, гол живот без љубов и заедница со ближните е посуров од смртта и подобра е смртта за другиот отколку животот без другиот. Жртвата за другиот ја распламтува верата и тогаш кога сме млаки, љубовата кон ближниот не подготвува да се жртвуваме ние наместо нашите деца.

Историјата покажала дека секоја криза е потенцијал за добар исход. Добриот исход на кризата во која сме западнале го гледаме во создавање на Унија на православните народи на Балканот. Има нешта кои не зближуваат и нешта кои не разделуваат. Меѓутоа, многу повеќе се тие кои не зближуваат отколку тие кои не разделуваат. Со еден попродорен поглед кон иднината многу јасно станува дека секоја држава на Балканот е слаба и загрозена. Но, една Унија на државите на Балканот кои се со доминантно православно население ќе ги направи сите посилни, а тоа е возможно бидејќи православните народи имајќи иста вера со векови создавале исти или слични критериуими на вреднување, исти или слични обичаи, иста или слична култура. Вистина постоеле и историски антагонизми, но кризава е добар повод побрзо да созреваме и истите да ги надминеме. Повеќе е она што православните ги зближува отколку она што ги разделува. Бидејќи секоја војна прво почнува во самите нас, да се обидеме прво да се победиме самите себе, па така ќе излеземе победници и од кризата кој всушност може да биде само вовед во подобро утре. Секако ако го заслужиме.

+Jован Митрополит велески и повардарски
сега Архиепископ охридски и Митрополит скопски

- Чланокот е објавен во весникот Дневник на 24 март 2001г.

Пресуда за комунизмот

Во 1990 година, комунизмот штотуку беше соборен. Тогаш бев студент на Богословскиот факултет во Белград и се сеќавам на длабоките и прозорливи зборови на еден мој драг учител, а сега брат во епископство — вомировениот Захумско-херцеговски Владика Атанасиј (Јевтиќ), кој уште тогаш, полни 16 години пред комунизмот да биде конечно осуден, забележа дека никој не го беше осудил истиот, иако званично тој систем на уредување веќе не постоеше во Европа. Велеше: „Мртовецот е веќе погребан, а лекарите сѐ уште не констатирале смрт“.

Повеќепати сум говорел дека сум имал среќа, детството и младешките години да ги минам во една типично антикомунистичка средина. Но она што потполно и трајно ја обликува мојата антикомунистичка ориентација го најдов токму на Богословскиот факултет во Белград. Во анализата што ја правам многу години подоцна, а тоа значи сè помалку пристрасно, заклучувам дека Богословскиот факултет во Белград беше центарот на антикомунизмот во Европа. Не само професорот, чие име погоре го споменав — кој имаше храброст уште во осумдесетите години на минатиот век да му се спротивстави на Милошевиќ и да го нарече тирански владетел на Србија, туку и повеќето од другите професори — беа антикомунисти. Не по некоја политичка определба, туку по длабоко егзистенцијалистичка.

Чинам дека ова беше неопходен вовед за она што ќе следува, а е мотивирано од неодамнешното донесување на Резолуцијата за осуда на комунизмот од страна на Европското собрание во Стразбур.

Конечно, Европа го направи она што требаше одамна да се случи. Кога ќе подразмислам подобро, не е ниту чудно што тоа го направи со толкаво задоцнување. Европа го знаеше комунизмот само посредно, што би рекле, од втора рака. Ѝ требаа 16 години да сфати колку непоправливо зло остави тој општествен систем зад себе. Колку трајни духовни инвалиди произведе. Предизвика непоправливи човекови судбини. Остави зад себе неправди и омраза. Иако верувам дека демократска Европа тоа го претпоставуваше уште од времето на студената војна, сигурен сум дека ја изненади големата

катастрофата и пустошот што ги остави комунизмот. Ѝ требаа полни 16 години да ги анализира последиците од тој простачки систем, за конечно деновиве да го осуди. Не затоа што злосторствата против човештвото што ги направи комунизмот не беа препознатливи уште порано, особено веднаш по падот на тој тоталитаристички систем, туку збунувачки пред европските аналитичари беше тоа што не го осудија први комунизмот оние што ги преживеаја понижувачките последици од него?

Конечно, по толку време изгледа сфатија дека жителите на тие бивши комунистички земји се неспособни, или подобро речено трајно онеспособени да го направат тоа. За да не се повтори никогаш повеќе, сметам дека е многу добро што Европското собрание го осуди комунизмот, но уште подобро ќе беше ако тоа го направеа оние што го претрпеа најсилниот удар од таа катастрофа.

Просудено со философски критериум, воопшто не е чудно зошто во бившите комунистички земји нема капацитет за непристрасна анализа или за осуда на тој општествен поредок. Комунизмот всушност е систем без автохтона философија. Тој е еден синкретизам, а со нефилософски речник кажано, тоа би значело кражба од различни философски и етички системи, кои, бидејќи се вештачки поврзани, уште од почеток се осудени на неуспех. Така, етиката на комунизмот е украдена од Новиот Завет, но наместо да се потпира на верата во Бога — на која единствено природно се накалемува, комунистите ја потпреа на ветар. Нормално, тоа на ветар не стои.

Генерално, комунизмот е еден медио­критетски ситем. Во него нема развој, бидејќи Салиери постојано ќе сака Моцарт да биде како него, а не тој како Моцарт, и ќе прави сè да го закочи Моцарт во неговиот напредок. Самиот замислен и создаден од медиокритети од типот на Маркс и Енгелс, кои никогаш ниту биле, ниту можат да се наречат философи, а спроведуван од измамници од типот на Ленин, Сталин или Тито, комунизмот ги привлече главно неписмените и медиокритетски ориентираните луѓе.

За да не должам премногу, сега ќе се осврнам на комунизмот во денешна Република Македонија. Генерално, во Република Македонија тој уште не одминал. Ако добро се разгледаат изјавите на некои анкетирани политичари, историчари, педагози, културни работници, а да не говорам за помалку образованите во народот, и тоа по донесувањето на споментата Резолуција, ќе се види дека кај нив постои едно големо замешателство. Не можат отворено да речат дека комунизмот е добар, особено затоа што веќе е погребан, а од неодамна и осуден од Европското собрание, но скоро да не можат да речат дека е лош и контрапродуктивен општествен систем.

Тоа е така затоа што сѐ на што се потпира денешна Р. Македонија е основано на комунистички темели. Почнувајќи од државата, преку црквата, до историјата. Не беше одамна кога во училиштата учевме дека светот го створиле комунистите во 1945 година. Сега националната историја малку отстапи и прифати дека светот бил створен во Илинденското востание 1903 година. Тоа е целата придобивка од падот на комунизмот во Р. Македонија.

Најповикан сум да говорам за Црквата и затоа генерално би се задржал на фалсификатот што се обидоа да го направат комунистите во Црквата. Секому е познато дека комунистичката идеологија беше целосно антицрковна. Уништувањето на Црквата беше една од суштинските цели на тој тоталитаристички државен поредок. Така, во 1945 година, комунистичката власт не им дозволи на канонските Епископи на Православната Црква да си ги заземат катедрите од кои беа насилно истерани во војната. Со тој факт, практично, Црквата во тогашна НР Македонија беше уништена, бидејќи Православната Црква по структура е епископална, па ако нема Епископи не може да постои.

Во таков случај, НР Македонија ќе беше првата комунистичка држава на која ќе ѝ успееше да ја уништи Црквата.

Но Црквата е неуништлива, зашто не е човечка творба, туку Божја. Во педесетите години на минатиот век, комунистите во НР Македонија се почувствуваа доминантни над Црквата, и посакаа планирано да ја контролираат, да ја уништат кога ќе биде потребно. Дотогаш требаше да им послужи за некои нивни цели.

Имено, преку Црквата смислија да ја контролираат дијаспората од нашите сонародници во прекуокеанските земји и Европа. За сето тоа им требаше независна Црква од Пеќсата Патријаршија или од која било друга Патријаршија, за истата да биде зависна само од комунистичката власт. Во 1958 год. успеаа да направат Црква независна од Патријаршијата, но само полузависна од комунистичката власт. Тоа не им беше доволно. Потребна им беше организација која ќе личи на Црква, но да биде потполно зависна од нив. Тоа го постигнаа во 1967 година. Со политичка присила, закани и уцени, на пучистички начин, во таа година прогласија автокефалија на црквата, но таа автокефалија не ја призна ниту една Црква во светот. Нив тоа воопшто не ги интересираше, од причина што не им требаше Црква, а камоли тоа да биде потполно автокефална и независна од сите, па дури и од власта. Ним им требаше само фолклорно друштво кое по нешто ќе личи на Црква, но ќе биде потполно потчинето на власта. Тоа им успеа. Си направија таква организација во која тие ги назначуваа епископите, а преку нив и нивното свештенство, ја вршеа мисијата наречена: „пастирска шпионажа на дијаспората“.

Таквата организација, која нормално ниедна Црква во светот не ја сметаше за нешто друго освен за расколничка организација, сѐ до падот на комунизмот систематски беше контролирана од посебно тело на Владата. По падот на комунизмот, се продолжи контролата над таа организација, но сега не систематски туку стихијно. Не затоа што власта веќе имаше потреба да ја контролира таа организација, туку затоа што таа организација не можеше да се снајде во демократскиот амбиент. Така, си останаа подвластени до денес.

Ете ова е само дел од она, зошто Република Македонија требаше да се придружи кон осуда на комунизмот, ако веќе тоа не можеше сама да го направи. Но, се плашам дека тоа нема уште долго да се случи и тоа од едноставна причина што во таков случај ќе треба да се промени целата важечка теорија дека светот бил створен 1945 година. А, ако падне таа лага, со неа ќе повлече уште многу други лаги кои ги измислија и воведоа комунистите во последниве 60 години. И тогаш што ќе остане? Расколничка организација сигурно не.

Ќе завршам со следново: осуден сум и лежам во затвор од кадешто го пишувам овој текст затоа што во текст објавен под мое име во црковен календар за 2004 год., напишано е дека: „МПЦ е последниот бастион на комунизмот во Р. Македонија“. — Другите обвиненија, дека сум прифатил да бидам српски егзарх, дека сум ја организирал хиротонијата на Преосветените Епископи Јоаким и Марко, како и дека сум служел литургија на приватен имот — Врховниот суд ги укина. Но, како минува времето и како натежнуваат затворските денови, гледам дека и она првото за кое сум осуден не е сосем точно и можело да се каже сосем поинаку, ем да биде точно, ем да не ме затворат. — Дефинитивно: МПЦ не е последниот бастион на комунизмот, на голема жалост има и други. — Затоа, Резолуцијата за осуда на комунизмот донесена од Европскиот парламент во Р. Македонија ќе помине потполно незабележана.

Jануари 2006 год.
затвор „Идризово“ — Скопје

Архиепископ и Митрополит
+ Охридски и Скопски Јован

Сведок

Грчкиот збор „мартирас”, скоро во сите словенски јазици се преведува како: „сведок”. Во црковнословенскиот јазик, „сведок” е исто што и во грчкиот „мартирас", оној кој ја сведочи автентичноста на некого или нешто, но за тоа сведоштво е подготвен да го даде и животот. Скоро во сите современи јазици, грчкиот термин „мартирас" има барем две толкувања. Едно е она воопштено, дека сведок е тој кој присуствувал или учествувал во некој настан, па истиот вистинито, како очевидец го пренесува, а друго, она помалку вообичаеното, дека сведок е тој кој учествувајќи во некој настан ја потврдува вистинитоста на истиот, но за докажување на вистината спремен е да го даде и животот. Оној кој сведочи на второопишаниот начин, во словенските јазици се нарекува „маченик".

Маченик значи и не е ништо друго поразлично од екстремен сведок. Сведок кој не прави компромиси со вистината и не прифаќа дека вистината е монопол на парламентарното мнозинство. Не би навлегувале тука, дали таа вистина за која некој е подготвен да го даде животот е вистинската вистина, но едно е сигурно дека помеѓу сведоците за вистината има некоја градација. Некој, под притисок, не само што не е подготвен да сведочи за вистината, туку и самиот ќе поверува дека друга била вистината во која тој присуствувал или учествувал, а друг пак, ќе остане доследен на автентичноста која ја сведочи и по сите закани дека за таквото сведоштво ќе претрпи многу штети, па дури и смрт.

Сведочењето на некого е значи одраз на карактеристиките на личноста која сведочи. И ако се суди според сведоштвото, кое може да се движи од лажно до вистинито, личноста може да биде од схизофрена до здрава. Схизофренијата е поврзана со схизмата, со поделбата значи или расцепот кој постои во личноста, но таа секогаш се јавува како последица на лагата. Или на лажното прифаќање на околината и настаните во неа, или на лажното себепретставување пред другите. Но, лагата и схизмата или схизофренијата се длабоко проникнати во причинско - последични односи. Наспроти тоа, сведоштво за вистината може да даде само здрава личност, која има способност или како велиме просветленост прво да ја открие вистината, а потоа, можеби еднакво важно, или поважно од првото, да има храброст да ја каже, да ја посведочи.

Сево ова ни беше потребно да дојдеме до прашањето: Што е вистина? Намерно, прашањето го поставивме погрешно, онака како што Понтиј Пилат погрешно му го постави на Христа. (Јн. 18,38) Правилно поставено тоа прашање би имало облик: Кој е вистина? Во тој случај очекуваме вистината да биде личност, односно субјект, не предмет. И токму така, вистината е личност. Личноста на Богочовекот Христос е единствената апсолутна вистина. Тој е алфа и омега. Тој е Оној Кој Е, вчера, денес и утре.

Ако се има Христос за вистина, тогаш човек не би можел да се пазари за вистината. Не би можел дури ни да гласа за вистината, зашто или си во вистината или не си во неа. Со други зборови, или ја сведочиш, или си во лагата. Состојба помеѓу нема.

Некому ова може да му изгледа крајно радикално, фундаменталистички, меѓутоа, нема религија која не верува дека вистината е апсолутна и дека постои една голема провалија помеѓу вистината и лагата која не дозволува двете да се допираат. Лично, не сметаме дека религискиот фундаментализам е нешто погрешно. Никогаш не противречевме кога не нарекуваа фундаменталист. Дури сметаме дека е неопходно да бидеш фундаменталист, тоа значи да бидеш темелит човек. Погрешно е да бидеш нетолерантен кон вероисповедањето на другите. Не е грешка да си ја познаваш својата вера и да ја браниш со дозволени методи. Грешка е да ги мразиш или да водиш војна со оние кои не веруваат исто како тебе.

Ако ги поврземе сега двете работи за кои претходно пишувавме, а тоа е сведоштвото за верата и верскиот фундаментализам ќе се види дека тие се неразделно поврзани едното со другото. Ќе бидеш добар сведок за верата само ако си темелит, односно фундаментален, а темелит, односно фундаментален ќе бидеш само ако ја посведочиш верата ако е потребно и со твојот живот. Ова „со твојот живот" е веројатно најважното. Не, значи со туѓ живот. Не да ја сведочиш вистинитоста на твојата вера со убивање на сите оние кои ги сметаш за неверници. Немаш право да си го одземеш нити сопствениот живот кој ти е дар од Бога, а камоли туѓ. Но, не само право, дури и должност, барем на христијаните е да го дадат ако е потребно сопствениот живот за одбрана на верата и за одбрана на ближниот свој.

Нема поголема трагедија за еден народ и за Црквата на тој народ, од таа кога оние најповиканите да ја сведочат верата, а тоа се Епископите на една Црква, тоа ќе го одбијат, за да го зачуваат овоземното спокојство, комфорот и богатството кое им го нуди позицијата на која се. Велиме позицијата, не службата, од причина што таквите Епископи нити се свесни, нити се однесуваат така како нивниот чин да е служба. Тие навиканле другите нив да им служат и другите да се жртвуваат за нив, а не тие да служат некому или да се жртвуваат за некого. Нормално, тоа е погрешната перспектива на нивниот живот која е последица на расколот, а тоа значи последица на лагата со која живеат.

Повеќето од Владиците во сегашниот Синод на т.н. МПЦ, се општествено крајно искомпромитирани личности. Нема врапче во Македонија кое не знае за „моралниот" живот на синодалците. Од вонбрачни врски до убиства, среброљубие и комфорољубие, се може да се најде во лепезата која ја нуди Синодот на расколничката јерархија на т.н. МПЦ. Но, тоа уште не е најстрашното. Најстрашното е тоа што немаат вера во Царството Божјо, во Страшниот суд и во Второто Христово доаѓање. Го живеат животот по зборовите на онаа позната безбожна песна: „Узми све што ти живот пружа". И вистина зедоа сè, само што душата ја загубија.

А, сведоштвото за верата, мачеништвото, страдањето од љубов кон Бога и ближниот, за нив се шпанско село. За нив, плодовите на верата се: да си купиш куќа за вонбрачните деца, ако може и викендица, да прошеташ по светот, да имаш неколку полтрони кои ќе те пафкаат и ќе ти велат дека ти си најпаметниот во светот и на крај, од кога ќе ти заврши овдешниот мандат на животот да им оставиш две третини од заоставштината на своите роднини, а само една третина на Црквата. Таков Устав има само расколничката МПЦ и тоа е една од најважните причини зошто расколничките Владици не сакаат да имаат единство со никого. Ако имаат единство ќе има контрола врз нивните постапки. Вака во раскол сè им е дозволено.

На претпоследниот Синод на кој бевме присутни во април 2002г., на Високопреосвештениот Кирил (така ќе го викаме додека Судот и званично не го расчини), му рековме дека и во случај утре да ни признаат Патријаршија, нему тоа нема да му одговора, а тој стана да се тепа со нас. На повеќето од Владиците на т.н. МПЦ, никако не им одговара единството со Православната Црква во екумената. Во случај на признавање на Црквата нивната распашана команда треба да престане. На тоа очигледно многумина не се подготвени.

Заради сево ова, кога во едно синодско соопштение и во една нивна одлука нè нарекоа „одроден Владика", ние им одговоривме и им рековме дека тоа е единственото точно што го кажале последните неколку месеци. Вистина се чувствуваме одродени од нив, кои се многу далеку од вистинскиот „род" христијански, а уште многу подалеку од вистинското сведоштво за верата.

Сепак, за најголема грешка на Синодот на расколничката МПЦ, го сметаме тоа што станаа гонители на Црквата. Тие не се во ништо поразлична улога од онаа во која беше Светиот апостол Павле кога ги гонеше христијаните, а Христос му рече: „Зошто ме гониш”. Заборавија дека гонејќи еден Епископ кој е признат од сите православни Цркви во светот, тие го гонат самиот Христос. Тоа е значи нивниот најтежок грев, што станаа христоборци.

Може ли некој да помисли дека со вакви луѓе сме имале и некоја подобра алтернатива или некоја посветла иднина?

+ Јован Митрополит велески и повардарски
и Егзарх охридски
сега Архиепископ охридски и Митрополит скопски

Колумната е објавена во неделникот „Сведок-Крим ревија” во февруари 2004 година.

Приложениов текст, напишан од Неговото Блаженство, Архиепископот охридски и Митрополит скопски г.г. Јован и објавен на интернет презентацијата на Православната Охридска Архиепископија во рубриката: Архиепископ - Статии, г-ѓицата Ана Евстратова која живее во Москва и е одличен познавач на македонскиот јазик, а без сомнеж и на рускиот, самоиницијативно, како што самата вели: „возбудена од она што ѝ се случува на Православната Охридска Архиепископија”, го превела на руски, а ние откако добивме дозвола за тоа, го објавуваме на интернет страницата на Православната Охридска Архиепископија.

Свобода в тюрьме

С детства меня считали противоречивым. Я и не пытался этого опровергнуть: мне нравилось отличаться от других. Позднее я понял, что иметь противоречия не только не плохо, а наоборот, это единственная настоящая возможность быть свободным. Чем ты противоречивее, тем ты свободнее и оригинальнее. Наиболее противоречив Господь наш Иисус Христос. Это самая противоречивая личность в истории человечества. Как повествует Евангелие, праведный Симеон, принимая Его на руки, сказал о Нём: се, лежит Сей на падение и на восстание многих в Израиле и в предмет пререканий (Лк. 2, 34).

Воистину, Христос — самая противоречивая личность в мировой истории. В одной Личности соединены две противоречащие друг другу природы, Божественная и человеческая. С одной стороны, во гробе плотски и во аде с душою, с другой стороны — в то же самое время не отлучился Божественного престола, сидя на нём со Отцем и Духом Святым. Все прочие вышеестественные деяния, Им явленные: воскрешение мёртвых, хождение по водам, умножение хлебов и рыб — гораздо меньшие противоречия, нежели то, первое.

И вот когда я понял, что и Христос противоречив, то стал стремиться преуспеть в противоречивости. Но ни до того, ни тогда, ни теперь я не воспринимал противоречивость как анархию. Противоречие — это свобода и единственный серьёзный мотив, чтобы жить. Оно означает процветание, развитие и конечное преодоление всякого разделения. Противоречие — это бесстрастие, свобода от всякой похоти, свобода от самóй смерти. Понимать, что смерть рядом с тобою, но жить так, как будто она не имеет над тобою власти, — вот что такое противоречие.

Знаю, что это вступление займёт место в отведённой мне колонке, но думаю, что оно необходимо, так как многих может смутить заглавие. «Как можно, — скажет кто-нибудь, — сидеть в тюрьме и всё-таки быть свободным? Разве тюрьма не ограничивает гражданские права и свободы?»

И всё-таки, ради тех, кто помешал мне совершить православное таинство Крещения в храме св. вмч. Димитрия в Битоле; ради тех, кто поместил меня на пять дней в камеру предварительного заключения за эту попытку; ради тех, кто во время заключения старательно меня охранял и кормил; ради тех, с кем я делил камеру, без различия их вероисповедания и национальности; и, наконец, ради той радости, которую выказал после моего ареста раскольнический Синод МПЦ; ради всего того считаю своим долгом раскрыть противоречие свободы в тюрьме.

Искренне говоря, на эти пять дней предварительного заключения я вроде как сам напросился. Не потому, что вошёл в храм св. вмч. Димитрия совершить Крещение. Я пойду туда ещё и ещё, и не буду раскаиваться, потому что эту церковь строил мой дед и я никогда не соглашусь, чтобы она принадлежала раскольникам. Храм этот весь по стилю — от камней до надписей на иконах — греческий. Не знаю, как великий «македонец» Петр (кстати, имеющий титул «Австралийский», а не «Битольский») служит в нём, раз всё там «смердит» греческим.

Так вот, я говорю, что сам напросился на предварительное заключение. После заявления моего адвоката, что я до того не совершал никаких уголовных преступлений, не был осуждён и не убегу из страны; что настоящих бандитов, совершивших особо тяжкие преступления, отпускают, предоставляя им возможность защищаться на свободе; что они ничего не добьются предварительным заключением, поскольку суд нельзя провести в течение пяти дней (максимального срока предварительного заключения за то, в чём меня обвиняют), и т.д.; после всего этого я сказал судье Милке Бизевской о моём несогласии с адвокатом.

«Всё это верно, — сказал я, — особенно то, что я не убегу из страны, так как моя миссия — в Македонии». Для меня легче было бы стать обычным сельским батюшкой в любой другой православной стране — так у меня, вероятно, было бы меньше проблем (хотя и это ещё вопрос). Однако в таком случае я бы противился воле Божией. Я обманул бы ожидания Божии. Я был бы как некоторые из христиан первых веков, от которых во время гонений ждали свидетельства веры, если потребуется, то и до крови, а они ради собственного комфорта отреклись от веры и принесли жертву ложным богам. «Но я понимаю, что, помещая меня в предварительное заключение, вы только сделаете меня более известным во всех концах православного мира», — продолжил я. О том, насколько это исполнилось, говорить тут не буду.

Многим, думаю, будет интересно, в какую камеру поместили владыку, переодели ли его в мирскую одежду, как вели себя с ним заключённые и охранники, понравилась ли ему пища и т.п. Друзьям будет интересно сравнить: есть ли разница между пресловутой тюремной камерой и той скромной келией в монастыре свт. Иоанна Златоуста, в которой живёт владыка и в которой, кроме одного компьютера и нескольких книг, нет ничего особенного? Им будет интересно, нашёл ли он общий язык с уголовниками и охранниками, потому что они его знали как человека, общающегося не только с людьми духовными и интеллигентными, но и с простыми, и даже с имеющими определённые психосоматические отклонения. Им будет интересно, была ли тюремная еда вкуснее и обильнее хлеба и воды, которыми владыка питался в посты. Но тем же самым будут интересоваться и враги, чтобы сказать, как и говорят раскольники: «Хорошо ему сделали»[1].

Поэтому начнём с начала. Камера предварительного заключения — комната два на два метра с двумя койками и одним открытым клозетом. Ешь в том же месте, где справляешь нужду. Те, кто сидел дольше, знают: камеры, оказывается, бывают разные — и с тремя койками, и даже с ещё большим количеством. Думаю, что я, в двухместной камере, всё-таки был в привилегированном положении. Но во всём прочем никаких привилегий нет, да, в общем, и быть не может. Лампочка светит прямо в глаза. Не можешь выключить свет, когда захочешь. Комната полна мошек и пауков. Некуда повесить полотенце (которое у тебя есть, только если кто-нибудь тебе с воли принесёт). И вообще тебе ничего не полагается, даже мыла. Если тебе с воли не принесли туалетной бумаги, то, справив нужду, можешь подмываться водой, текущей из краника как раз над клозетом. Тут же, над клозетом, умываешься и из этого же крана пьёшь воду. Одеяла старые, драные и, кажется, полны блох. А всё-таки, если убираешься в своей камере почаще, она может быть довольно чистой. Если же ещё поместить там какую-нибудь икону, то твоя тюремная камера, может быть, не будет отличаться от келий великих аскетов египетской пустыни, или святогорских подвижников, или монахов-затворников Киево-Печерской лавры.

Но что делать, когда в голову приходит помысел: «Как живётся льву в клетке?» Если продолжать развивать этот помысел, то скорее всего придёшь к вопросу: «Как тебе-то жить за решёткой?» — и тогда у тебя два пути. Или всё своё бытие предать в руки Божии, или впасть в отчаяние. Новый опыт, приобретённый мною в тюрьме, подтверждает опыт древний: в тюрьме людям легче всего принять проповедь надежды. Вероятно, то же самое происходит и на войне.

Эта надежда не только в том, что единый праведный Судия, Господь, в конце времён будет судить даже твоих обвинителей и судей; она и в том, что Господь не только праведен — Он и многомилостив. Он единственный, Кто не оставляет тебя даже и здесь, в тюрьме. Если все от тебя отрекутся, если государство лишит тебя всех прав, если ближние будут стыдиться тебя — у тебя остаётся Господь. Тот, Кто есть начало и конец, альфа и омега. Он, Христос, и есть свобода в тюрьме.

Вот мы и дошли до свободы в тюрьме. Можно сидеть в тюрьме, но быть свободным. Свобода — это духовная категория. Это любовь. Любовь к Тому, Кто придаёт смысл твоей жизни, — ко Христу. Любовь ко всей Святой Троице и ко всем, собранным в теле Христовом. К Богородице, ангелам, святым и наконец ко всему народу Божию. Когда любишь обвинившего тебя, когда любишь судившего тебя, когда, в конце концов, любишь того, кто ежедневно отпирает и запирает решётки твоей камеры, когда любишь и того, с кем делишь камеру (а, в сущности, всё заставляет тебя их ненавидеть, даже само их присутствие и дыхание), — вот тогда ты свободен. Когда вся логика мира убеждает тебя: «Они твои враги, они тебя ненавидят, и потому ты оказался за решёткой», — а ты противишься такому помыслу и говоришь: «Ну и что же, всё равно они мои братья», — вот тогда ты свободен. Когда мысль твоя сходит во ад и ты говоришь: «Лучше бы были истреблены враги мои, посадившие меня в тюрьму», — но ты всё-таки не остаёшься во аде, а говоришь: «Прощу им всем Воскресением», — вот тогда ты свободен. И не важно, где ты находишься. В монастыре ли, который ты по свободной своей воле сделал местом своего заточения; или же в заточении, которое ты чрез собственную свободу сделал монастырём.

Я говорю себе, не пять дней, а пять лет и больше просидел бы я в тюрьме, если Бог благословит. И не буду никому жаловаться. Злопыхатели снова возражают: «Тебе легко, потому что тебя преследуют из-за политики». И Тито, говорят они (я так даже имени его не упоминаю, не добавив: «Да будет он подальше от нас»[2]), не стал бы тем, кем стал, если бы не сидел в тюрьме. У их злобы две цели. Во-первых, заставить меня возгордиться и думать, будто бы моя жертва — нечто великое, и тем лишить награды от Бога. Но одновременно они хотят и унизить меня, говоря, что приносимая нами жертва — якобы просто политическая реклама.

Вероятно, время ответит им, а мне, до следующей колонки, пусть предоставят жертвовать собою только ради Бога и народа Божия.

Митрополит Велесский и Повардарский и Экзарх Охридский Иоанн,
ныне Архиепископ Охридский и Митрополит Скопский

Опубликовано в еженедельнике «Сведок Крим-ревия» 24.09.2003.

Примечания переводчика

1 В подлиннике игра слов: «добро му направиjа» может обозначать и (буквально) «хорошо ему сделали», и (как фразеологизм) «так ему и надо», «поделом ему».

2 Народное выражение, употребляющееся при упоминании диавола.

Црквата е една

Помина повеќе од една година од воспоставувањето на литургиското и канонско единство на велеската и повардарска света митрополија со Српската православна Црква, а преку неа и со целата православна вселена, а дури сега, за прв пат преку простор за колумни, ни се овозможи во некое од јавните гласила да објасниме што е тоа литургиско и канонско единство, зошто се случи и кому му е потребно? Додуша, познати се наделку средствата за информирање во Р. Македонија како „многу демократски”, а во таа демокатија особено предничи Телевизијата А1 која целата измината година ја манипулираше јавноста со невистини околу настаните во Црквата. Фактот што ниту еднаш во таа измината година не побарале автентична изјава од нас е доволен за да се заклучи дека нив не ги интересирала објективноста туку спроведувањето на нивната уредувачка политика. А, нивната уредувачка политика е антицрковна, подобро речено антиправославна, бидејќи сметаат дека сите што не веруваат дека Алах е еден (А1), се само ѓаури.

Не се многу подемократски ниту другите средства за информирање зашто тоталитаристичкиот менталитет кој се таложел со децении тешко излегува од карактерот на луѓето, па така и од карактерот на уредниците на средствата за информирање во Р. Македонија, но сепак, некои од нив допуштиле да се објави барем некоја парафразирана наша изјава, за разлика од Телевизијата А1 која ставила ембарго врз сите наши автентични изјави. Од сиве овие гореспоменати причини, се чувствуваме задолжени да заблагодариме на редакцијата на ревијата Сведок која ни овозможи да биде објавена оваа колумна.

Црквата е една, вели прифатениот Никео - цариградски Символ на верата. И тоа, соборна и апостолска. Не може да има две Цркви, како што не може да има два Бога. Таа (Црквата) е соборник на сите луѓе од сите краишта на вселената, различни по раса, пол, возраст, национална или политичка припадност. Единствен услов да бидат нејзини членови е да бидат крстени по православен обред во името на Отца и Сина и Светиот Дух.

Токму соборноста е најзначајната карактеристика на Црквата. Во соборноста се надминуваат сите поделби, кои Св. Максим Исповедник ги класифицира во пет категории. Поделбите помеѓу: створената и нестворената пророда, умната и чувствената реалност, небото и земјата, рајот и населената земја и машкиот пол и женскиот пол, се надминуваат единствено во Црквата. Оваа последнава поделба, која нам на луѓето ни изгледа тешко надминлива, да нема значи машки пол, ни женски, како што вели апостол Павле во Посланието до Галатјаните (Гал. 3,28), е само прва по редослед од сите поделби кои треба да се надминат за да бидеме во единство со Господ. Но, во сите тие пет категории на поделби кои треба да се надминат за да се влезе во вечен живот никаде не се споменува поделбата по национална припадност.

Сепак, сите сме свесни дека постои поделба по национална припадност, но зошто тогаш големиот отец на Црквата, не ја набројал и таа поделба во категоризацијата на поделбите кои треба да се надминат? Би постоеле два одговора. Или затоа што не приметил дека е тоа поделба која е пречка за целосно единство со Бога, или затоа што ја потценил и не ја сметал за сериозна поделба која бара голем труд и подвиг за да се надмине. Посигурно е ова второво. Поделбата по национална припадност е од редот на незначајните поделби за кои нетреба вонреден напор за да се надминат. Таа е слична на подлебите кои настануваат помеѓу луѓето заради разлика во политичките убедувања, категоризацијата на општествената скала, разликата во образованието или пак воспитувањето. Но, ниту една од тие разлики не е пречка за да се влезе во Царството Божјо. Споменатите разлики се сметаат за карактеристики на неповторливите личности, додека петте споменати поделби се пречки за да се оствари единството со Бога, а тоа значи и пречки за да се наследи вечниот живот.

Сето ова го пишуваме за дојдеме до тоа колку е небитен за спасението на човекот и светот податокот за нечија национална припадност. Додуша, тој не се занемарува и како што рековме се брои како една од карактеристиките на биолошкото постоење на личноста, но не е ништо суштинско кое ја определува вечноста.

Проблем настанува само тогаш, кога некои луѓе кои себе си се сметаат за припадници на православното вероисповедание не ја поставуваат и не ја доживуваат суштината на нивната вера во спасението од смртта и од распаѓањето, туку верата ја третираат како конзерва на историското паметење, како една од многуте културо - социјални придобивки на човештвото, или во уште поразводнет облик, како одредена психолошка утеха во бурата на животот. Тоа, секако, нема никава врска со живата Црква на живиот Бог, меѓутоа, слабата евангелизираност која е каратеристична за посткомунистичката епоха во која што живееме, го снижува највисокиот критерум на Црквата, а тоа е спасението, ја прави Црквата културосоциоисториопсихолошка конзерва, без моќ да преобразува и да обновува, без моќ да воскреснува и да подарува вечен живот, туку само да биде сервис за потребите на нејзините членови кои не би сакале да ги наречеме „побожни” или „благочестиви”, зашто под тие термини Црквата ги распознава само вистинските верници.

Во посткомунистичкиот амбиент во кој живееме, во кој од демократијата го нема ниту она „Д”, секој се обиде, затоа што нема друга работа, да стане тоа што ниту бил, ниту има предиспозиции да постане. Во тој систем без вредности добивме гостилничари кои постанна политичари, доктори и инженери кои постанаа козари и новинари - теолози. Можеби нема никаква трагедија во тоа ако сите тие луѓе се докфалификуваа и од љубов кон новата професија постанеа професионалци. Но, сега во амбиентот на извртени вредности немаме ниту љубезни гостилничари, ниту добри политичари, ниту развиена медицина и индустрија, ниту пак земјоделство, овчарство и козарство, ниту имаме сериозни и одговорни новинари, а што нас ни е особено многу жал, немаме ниту добри теолози.

Ова беше само еден пообемен вовед во она што го поставивме како тема за оваа колумна. Се задржавме повеќе на воведот отколку на самата тема, бидејќи самата тема за единството на Црквата е многу едноставна и лесно сватлива во колку се разбијат одредени предрасуди кои ги создаде претходниот комунистички ситем. Тој систем систематски го убиваше Бога во човекот и стигнавме во ситуација луѓе безбожни, со еретички или схизматички сваќања за православието, духовно дефектни и интелектуално неспособни за теолошки дискурс да се наметнат како авторитети за решавање на суштинските прашања на Црквата какво што е прашањето за единството.

Во самата негова суштина, прашањето за единството на Црквата е многу просто бидејќи ако можеме така да речеме, тоа е аксиома. Беспричинска е секоја полемика околу тоа, зашто, единството нема алтернативи. Или Црквата е една, или не постои. Толку е едноставно што веруваме дека малкумина имаат дилема дека тоа е така. Но, прашање се јавува зошто тогаш има Српска, Грчка, Бугарска или Руска Црква, а не може да има Македонска?

Според сето што погоре го кажавме, тоа е несериозно прашање, но бара сериозен одговор. Несериозно е затоа што нема ама баш никаква врска со суштината на верата, а тоа е спасението и вечниот живот, но заслужува сериозен одговор зашто оние кои се неутврдени во верата, кои не ја познаваат и кои сеуште не стигнале да ја видат нејзината суштина и смисла во спасението и вечниот живот, биваат соблазнети од разликувањето на национални Цркви во телото на едната света соборна и апостолска Црква.

Националните Цркви кои настануваат во 19 век се производ на едно друго историско замешателство, слично на она комунистичкото кое го споменавме, а кое настанува после ослободувањето на балканските народи од турското ропство. Бидејќи ослободувањето на балканските земји од Турците беше постепено, во новоформираните држави дојде до формирање на локални Цркви кои сакаа да бидат што е можно понезависни од дотогашниот центар, Константинополската Патријаршија. Нашето скромно мислење е дека на Црквите на ослободените територии им беше потребна независност или автокефалија не од причина што несакаа да бидат во единство со Константинополската Голема Црква, колку што се плашеа дека таа може да биде под постојан притисок од друговерниот султан и тој притисок да се наметнува и на Црквите кои немаат никаква причина да прават толенранции на Турците бидејќи се на територии кои се веќе ослободени. Така, многу несреќно, се создадоа национални Цркви, не по учењето на Црквата, туку по потребите во времето во кое се формираа. Сега, тоа постана голем камен за сопнување за Црквата во Македонија. Времето за создавање на такви национални Цркви помина. Православните христијани на Балканот веќе многу децении живеат слободно и имаат можности да ја препрочитаат теологијата на Црквата. И сигурни сме дека сватија оти создавањето на национални Цркви е грешка на 19 век. Денеска сите Цркви во светот, без исклучок се свесни дека не може Црквата да ја затворат во национално гето, па затоа се повеќе се среќава наместо Грчка Православна Црква да се нарекува Православна Црква во Грција, наместо Српска Црква, Православна Црква во Србија, и.т.н.

Жителите на Р. Македонија се веројатно последните балкански народи кои го живеат национал романтизмот. На крај тоа, никој и не им го спори. Ако имаат желба за самодокажување, како што тоа го има секој пубертетлија, нека го прават, меѓутоа не е право за тоа да ја ползуваат Црквата. Црквата е над тоа. Таа е со возвишена мисија и смисла и сосема нечесно е од неа да се прави средство. Таа е цел и вулгарно и невкусно е да се употребува како средство. Особено никако во рацете на политичарите. Тие имаат умешност и наједноставното да го восложнат, и најпривлечното да го оддалечат, и највозвишеното да го приземјат, и најсветото да го обесветат. Впрочем и црковното прашање во Р. Македонија ќе биде решено кога Црквата нема да дозволи полтички притисок.

Убедени сме, дека никој нема цел да ја деградира Црквата во Р. Македонија (освен Синодот на расколничката МПЦ, кој упорно тоа го прави), нити да го асимилира народот кој живее тука. Ниту, Србите, ниту Грците зашто сите се свесни дека во 21 век тоа е неостварливо. Тоа многу пати јавно го кажа и Архијерејскиот Собор на СПЦ и самиот Патријарх лично. Но, до идната колумна да подразмислиме, дали јапонците, кои имаат автономна Православна Црква под јурисдикција на Руската Православна Црква, постанаа руси и очите веќе не им се коси?

+ Јован Митрополит велески и повардарски и Eгзарх охридски

Текстот е објавен во ревијата Сведок на 03 септември 2003г.

Автономија или автокефалија

Пред извесно време во Шамбези се одржа состанокот на делегациите од Православните Цркви на кој тема на разговор беше автономијата и автокефалијата во Црквата што се планира да биде на дневен ред на Големиот Вселенски Собор кој е во подготовка. Средствата за информирање веќе известија дека состанокот во Шамбези не ја постигна саканта цел, односно не ја апсолвира споменатата тема и сега е потребно ново состанување за да се добијат прочистени ставови по кои би се расправало на идниот Вселенски Собор. Сметаме дека е интересно, сега на прагот на две иљади годишнината од раѓањето Христово, да се задржиме на причините зошто во Православната Црква автономијата и автокефалијата претставуваат проблем и дали може да се очекува дека во скора иднина ќе дојде до една сеправославна согласност по споменатата тема и дека конечно ќе заврши подготовката по оваа точка предвидена за идниот Вселенски Собор?

Позитивното богословие на Црквата до денеска не дало завршен збор за автономијата и автокефалијата. Тоа е така затоа што гореспоменатото во Црквата на Исток никогаш не се појавило како богословски проблем. Не ни можело да се појави богословски проблем затоа што уште од најраната Црква се влече предание дека секоја локална заедница собрана на Литургија околу својот Епископ е полна Католичанска (Соборна) Црква. Тоа значи автокефална. Глава односно кефало е помесниот Епископ. Заедницата е возглавена со него и тој е оној од кого потекнуваат сите иницијативи. Над него нема друга глава, тој е икона Христова и поставен е да ја врши вољата Божја. Црквата во која тој претседава (началствува на Литургијата), било да е Солунска, или Коринтска, или Битолска, или Скопска е потполна Соборна Црква без никаков недостаток, со други зборови автокефална, но и автономна. Автокефална значи дека е самостојна во одлучувањето и нема повисок центар од кого доаѓаат иницијативите, но исто така секоја помесна Црква е и автономна. Автономен пак значи дека си самовластен односно самоуправен што пак лексички е идентично со она автокефален. Бидејќи за да се биде автокефален односно автономен постои услов, а тоа е да се биде во заедница со другите локални заедници (епископии), така во Црквата самостојноста односно самовласноста се поистоветува со заедницата и не постои автокефалност како потполно независно постоење, туку напротив автокефалноста се потврдува само преку заедницата со другите Цркви.

Но, од ваквото православно богословие кое се предава како живот во Црквата во одредени историски периоди почнало да се отстапува. Прво, Римскиот папа се обидел автокефалијата на локалната Римска заедница да ја наметне како позначајна од автокефалиите или автономиите на другите локални заедници. Му успеало да ги потчини некои од локалните Цркви на географскиот запад, но на географскиот исток не успеал да наметне власт, односно да се покаже поавтокефален од другите автокефални епископи. Една, а можеби и најважна причина за големата схизма во 1054г. е токму таквиот обид на Римскиот епископ. На Исток, навистина немало толку изразена желба за превласт, но од средината на деветнаесеттиот век во Православната Црква се појавила една болест која се дијагнозира како етнофилетизам. После ослободувањето од Турците, почнале да се формираат национални Цркви што сè дотогаш било непознато во Црквата. Впрочем самиот идентитет на Црквата е да го надмине секој национализам. Не велиме да ја уништи нацијата туку да ја оствари во права смисла, а тоа значи да ја надмине. Црквата го црпи својот идентитет од небесната татковина каде што е впрочем и нашиот Отец и секогаш била свесна дека овде на земјата сме само на поминување и дека оваа татковина која ја имаме на земјата може да се осмили само преку небесната. Затоа самото вчленување во Црквата кое настанува со крштението го нарекала „повторно раѓање”, не реѓање со параметри од овој свет како што се: време, место, родители, социјални и национални предуслови, туку раѓање од слобода и за слобода каде мајката (читај Црквата) веќе не е нужност, туку се бира слободно.

Историските услови кои се јавиле после ослободувањето на православните од турското ропство навистина допринеле да се распламти национализмот кај многу балкански народи, а тоа пак допринело смислата на автокефалијата односно автономијата да се поместат во потполно нецрквена насока. Како што веќе споменавме во раната Црква автокефалијата се поистоветувала со автономијата и да биде некој автокефален било исто со тоа да биде автономен. Но, во деветнаесеттиот век на ослободените територии од турците се формираат локални Цркви кои претендираат да бидат независни од Цариградскиот Eпископ и таквата „независност” почнуваат да ја нарекуваат автокефалија. Сè дотогаш автокефалијата односно автономијата во Црквата никогаш не била разбирана како потполна независност. Да бидеш независен од некого до потполна отцепеност значи да не бидеш Црква зашто Црквата значи нешто цело, соборно, единствено. Така, наместо подвиг кон единство, во деветнаесеттиот век се јавува борба за независност од која резултат се многу схизми кои биле лечени долги години, а последиците од тоа се чувстуваат до денска во православните земји. Впрочем, се до наше време етнофилетизмот останува сериозен проблем и скоро секоја помесна Црква боледува од него. Меѓу другите и нашата. Но, воопшто не е за утеха што и ние сме меѓу другите, а згора на сето тоа можеби и последни па затоа и најсериозно заразени од таа болест. Треба да ни биде јасно дека ниту една Црква не може да биде автокефална односно автономна затоа што е една чиста етничка заедница, туку самостојноста на Црквата се црпи од литургискиот идентитет кој пак се добива заради заедницата на Епископот, свештениците, ѓаконите и народот Божји со својот Бог. Ако вака се доживува автокефалноста односно автономијата, како што во суштина е единствено можно, тогаш состанокот во Шамбези ќе успееше.

Што значи сево ова за нас? Значи тоа дека треба да ја прифатиме линијата на помал отпор и да правиме она што „сите го прават” како што велат малите деца? Наше мислење е дека не треба. Црквата во Македонија била автокефална од почеток. Почнувајќи од автокефалните Цркви кои настанале по мисионерска дејност на ап. Павле, преку Јустинијана прима, Охридската архиепископија па сè до Македонската православна Црква. Но, исто така од секогаш била и автономна. Она што во наше време некој сака да прави разлика помеѓу автокефалија и автономија потполно е неосновано. Се сака да се покаже дека автокефален значи апсолутно независен, а пак автономен значи делумно зависен. Но, тоа не е точно. Ниту една Црква не може да биде апсолутно независна. Тогаш кога ќе стане апсолутно независна престанува да биде Црква. Црквата е Црква само ако е во постојана заедница со другите локални Цркви. Обратно, ако некој мисли дека автономијата е некоја зависност од друга Црква само затоа што на Литургијата го спомнуваме поглаварот на другата Црква повторно е неточно. Црквата е автокефална само тогаш кога е во молитвено единство со другите Цркви кога поглаварите на секоја Литургија ги споменуваат и поглаварите на другите Цркви. Што значи ако некоја автономија е автономија само затоа што на Литургија се споменува поглаварот на друга помесна Црква, тогаш тоа е исто како и автокефалија и таквата автономија навистина се поистоветува со автокефалија како што впрочем и било уште од најрано време во Црквата. Ако некоја Црква бара некаква друга дополнтелна власт над друга локална Црква, да речеме да и плаќа разрез или да не може сама да поставува Епископи, тогаш тоа е проблем предизвикан од властољубивост. Но, ако разликата помеѓу автокефалијата и автономијата ја сведуваме на апсолутна независност од другите до потполно отуѓување (автокефалија) или пак чувство на потчинетост само затоа што молитвено го споменуваме името на друг Епископ (автономија), тогаш навистина ќе пропаднат уште многу собири слични на оној во Шамбези, но што е уште полошо Македонската Православна Црква уште многу ќе чека за да биде призната.

+Јован Епископ Дремвицски
сега Митрополит велески и повардарски и егзарх охридски

Текстот е објавен во саботното (Божикно) издание на весникот „Дневник” на 05.01.2000г.